Türk Tarih Kurumu kurucularından Hasan Cemil Çambel''in kızı Halet Çambel, 1916 yılında babasının ataşe olarak görev yaptığı Berlin''de dünyaya geldi.
Türkiye''ye döndükten sonra Cumhuriyet kızlarının üstlendiği idealleri gerçekleştirdi.
Arnavutköy Kız Koleji''nde okuduğu yıllarda, arkadaşı Suat Fetgeri Aşeni ile birlikte eskrimde ilerlemeye karar vermiş, Sorbonne''a gittiği yıllarda da bu sporla ilgilenmeye devam etmiştir.
Atatürk''ün isteği ile Türk kadınlarının olimpiyatlara gitmesine karar verildiğinde Suat Fetgeri ile birlikte olimpiyatlara katılarak Türk sporunda çığır açtılar.
İkinci Dünya Savaşı sırasında 1940''ta Türkiye''ye döndüğünde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi''nde Prof. H. Th. Bossert''in asistanı olur. Aynı yıl ailesinin karşı çıkmasına rağmen mimar Nail Çakırhan ile evlenir. O yıllarda hocası Bossert ile Karatape''yi keşfeder. Karatepe''de Hititlere ait çok sayıda eser bulunan ve büyük tarihi öneme sahip bu bölgenin korunması ve ilk açık hava müzesinin burada yapılmasına öncülük eder.
Türkiye arkeolojisine büyük katkıları olan Halet Çambel, Fransız Arkeoloji Enstitüsü''yle birlikte Yazılıkaya/Midas şehri kazısını yürütür ve İstanbul Üniversitesi''nde Prehistorya Kürsüsü''nü kurar. 1964 yılında Chicago Üniversitesi''nden Robert J. Braidword ve eşi Linda S. Braidword''la birlikte Ergani''de Çayönü höyüğü kazısına başlayarak Kote Çemi (Hilar-Çayönü) kalıntılarını gün ışığına kavuştururlar. Bu bölgede 8 bin yıl önce avcı ve toplayıcılıktan tarıma geçildiğinin kanıtları bulunmuştur.
Çambel''in çabalarıyla kurulan İstanbul ve Chicago Üniversitelerinin Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırma Kamu Projesi ile 19654''te Urfa Bozova''da, 1968-1970''de Diyarbakır Girikihacıyan kazıları gerçekleştirilir.
Halet Çambel, Keban Barajının yapımı ile su altında kalacak olan alanların taranması için 1966''da başlayan çalışmalara öncülük eder. 1976''da TÜBİTAK''a bağlı bir Arkeometri Ünitesi kurulmasına katkıda bulunur.
Kazı çalışmalarını yürütürken çevre köylerde büyük bir okuma yazma seferberliği başlatmış, yöredeki kilimciliğin gelişmesini sağlamıştır.
Çambel tam Cumhuriyet''in altın neslidir. Arkeolojiyi birçok yeni kavram ve tanımlarla tanıştırmıştır. Bilime, sanata, eğitime karşı tutkusuyla hayatı değiştirmeye dönüştürmeye çalışan gerçek bir aydındır.
Çambel, nazik, mütevazı ve demokrat kişiliği ile çok sevilen bir insandı. Arşivciliği, planlı ve sistemli çalışmalarıyla gelecek nesillere yol gösterdi.
98 yıllık ömrünü, arkeoloji bilimine ve Anadolu''ya ve insanlığın evrensel değerlerine adayan büyük bir Türk bilim kadını Halet Çambel, adını sonsuzluğa yazdırdı.
