Dede Korkut Hikâyeleri'nde doğa ve insan konulu yazımıza devam ediyoruz.
Oğuzların yaşamı sürekli harekete ve mücadeleye dayanır. Kendine güven duyma ve doğaya egemen olma ancak bu güçlüklerin yenilmesi ile sağlanmış, dünyaya bakış açılarında
ve kişiliklerinin oluşmasında doğa en önemli etken olmuştur. Doğanın yıpratıcı yapısına karşı koyma duygusu, bu insanlara hareketli ve fizik yapıları güçlü birer kişilik kazandırmıştır.
Göçebe kültürüne bağlı Oğuz toplumunda doğa karşısında hep güçlü olma gereği vardır. Hikâyelerde gücü ve kudreti temsil eden kahraman, ideal insan tipidir. Dede Korkut'ta kişiyi simgeleyen özellik
güçtür, güçlü olmaktır. Bu da doğa ile mücadelede onun sert şartlarına karşı koyabilme gereğidir.
Dede Korkut hikâyelerinin olaylar anlatılırken, tasvirler yapılırken hep doğadan ve doğadaki olaylardan güç alınmıştır. Öyle ki, bu hikâyelerde Oğuzların iç dünyası doğadaki bitki, çiçek ve
hayvanlarla bütünleşmiş gibidir. İnsan psikolojisine doğanın güzelliği ve çekiciliği karışmış gibidir.
Hikâyelerde kahramanların öfke ve hırsları, Oğuz toplumunun doğa üstün gelme eğiliminden kaynaklanan özelliklerdir. Doğa ile mücadelede üstün gelme özelliği defalarca vurgulanır. Doğa koşullarının sert oluşu ve çevredeki farklı toplumlarla mücadele mecburiyeti, göçebe kültürüne bağlı Oğuz insanına akıncı ve savaşçı bir kişilik kazandırmıştır. Yurtlarını "düşman" veya "komşu kavimler"in tuzak ve yağmalarından korumak için gerektiğinde akınlar yapmaktadırlar. Oğuzların tüm savaş ve akınlarında hep galip durumda oldukları gözlenmektedir. Doğa ile mücadele eden Oğuz toplumunda insanlar mücadeleci kişilik özelliklerine sahip olmakla birlikte insan yapısında var olan doğruluk, iyilik, saygı gibi değerler Dede Korkut hikâyelerindeki insan tiplerinin en önemli özellikleri arasında yer almaktadır. İyi vasfın temsilcisi olan Korkut Ata, her hikâyenin bağlantısında ortaya çıkmaktadır.
Oğuz beyleri 15 yaşına giren bir gence, doğa karşısında bir kahramanlık yapmadan ad vermeyeceği için gence ad vermek için ozanlar ozanı Dede Korkut'a başvurulur. Babasından taht ve beylik alınır. Kahramanlığını ispatlayan gence ad verilir. Oğuzların yaşamının her döneminde kahramanlık göstermek önemlidir. Oğuz beyleri birbirinden farklı mucizevi kahramanlılar göstermişlerdir. Evlenme çağına gelmiş evlenecek bir yiğidin kahramanlık göstermesi, evleneceği kızla atlı yarışa girerek onunla güreşi, onu yenmesi şartına bağlıdır. Kam Büre Oğlu Bamsı Beyrek hikâyesinde, Bamsı Beyrek'in beşik kertme nişanlısı Banu Çiçek'le evlenebilmesi için Banu Çiçek delikanlıya güreş teklif eder. Aralarında yapılan güreşte, Bamsı Beyrek, Banu Çiçek'i güreşte yendikten sonra kıza nişan yüzüğünü takabilmiştir. Eserde, çok kez iç içe geçmiş kahramanlık gösterileri yer alır.
Görülüyor ki, göçebe kültürüne bağlı Oğuz toplumunda, doğa karşısında hep güçlü olma gereği vardır. Hikâyelerde gücü ve kudreti temsil eden kahraman tipleri aynı zamanda ideal insan tipleridir. Dede Korkut'ta kişiyi simgeleyen özellik güçtür ve tabiat karşısında güçlü ve kuvvetli olma gereği vardır. Hikâyelerde kahramanların vücut yapıları, binek hayvanları ve kullandıkları eşyalar doğa ile boy ölçüşecek biçimde iri ve büyüktür. Hikâyelerde beylerin bindikleri atlar, iyi koşan, iri yapılı küheylan cinsi atlar veya boz aygırlardır. Örneğin Dirse Han'ın bir evlat sahibi olmak için kurban ettiği hayvanlar, atın aygır cinsi ile koyunun koç cinsidir. Bayındır Han'ın buğası, kaskatı taşa boynuzunu vursa onu un gibi eritecek güçtedir. Dede Korkut hikâyelerine doğa-insan ilişkisi açısından bakıldığında, görülmektedir ki, bu hikâyelerde bir yandan doğaya egemen olma, doğaya sahip çıkma ve onun insanı manen besleyen güzellik ve özelliklerinden yararlanma isteği ağır basmaktadır. Dede Korkut hikâyeleri tarihî ve kültürel değerleriyle Türk insanına yüzlerce yıldır yol göstermeye devam ediyor.
