4 Ocak 1961’de kabul edilen ve basın çalışanlarına bazı haklar ve yasal güvence sağlayan “212 Sayılı Yasa” 10 Ocak 1961’de yürürlüğe girdi. "Çalışan Gazeteciler Günü” ya da "Bayramı" olarak anılan 10 Ocak günü, 1961-1971 arasında "Çalışan Gazeteciler Bayramı" adıyla kutlandı. 1971 yılındaki askerî müdahaleden sonra ülkede gazetecilerin bazı haklarının geri alınması üzerine kutlama gününün adı "10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü" olarak değiştirildi.

Gazetecilerin çalışma koşullarını iyileştiren ve ileri haklar getiren söz konusu kanun; iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması, sözleşmelere işin türü ve ücret miktarının yazılması gibi gazetecilerin sosyal ve yasal haklarını belirleyen hükümleri içeriyordu. Bu yasa ile kendilerine yüklenen sorumlulukları kabul etmek istemeyen 9 gazete patronu (Akşam, Cumhuriyet, Dünya, Hürriyet, Milliyet, Tercüman, Vatan, Yeni İstanbul ve Yeni Sabah), 212 Sayılı Yasa’nın ve Basın İlan Kurumu’nun oluşmasına ilişkin 195 Sayılı Yasa’nın mesleki sakıncalar doğuracağını iddia eden bir ortak bildiriye imza atarak gazetelerini 3 gün kapadıklarını duyurdular. “Dokuz patron olayı” olarak basın tarihine geçen bu gelişme üzerine gazeteciler, “Basın” adlı bir gazete yayımlamaya karar verdiler. Basın gazetesi 11 Ocak günü yayına başladı ve üç günlük boykot sırasında düzenli olarak yayınını sürdürdü. “Çalışan Gazeteciler Günü” bu olayın bir sonucu olarak ortaya çıktı.

Covid-19 Salgını Döneminde Basın Çalışanlarını Bekleyen Riskler ve Basına Destek

21. yüzyılda endüstri ve teknolojinin gelişmesiyle ekonomi dinamikleri değişti ve küreselleşme ekonomide ve kültürel yaşamda büyük dönüşümlere neden oldu. Dünyada ve Türkiye’de medya endüstrisinin neoliberalizm çağında çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalması söz konusu iken Covid-19 salgını döneminde basın emekçilerinin çalışma koşulları hayati tehlikeler barındırmaya başladı. Dijital medya kullanımının hızla yaygınlaşması ile basının gelir kaynakları ve tirajlarının hızlı düşmesi ise basın kuruluşlarını ve çalışanları maddi güçlüklerle karşı karşıya bıraktı.

Koronavirüs ile dünyada ve ülkemizde ekonomi, siyasi ve sosyal koşullar değişirken bilgisayar, internetve akıllı telefonlar ile günlük yaşamın dijital çağı başladı. Basılı ve yazılı medya yerine dijital medya tercih edilmeye başlandı. Ülkemizde İnternet üzerinden gazete okuma oranı salgın hastalık döneminde yüzde 70’lere ulaştı. Basınımız ciddi anlamda tiraj kaybetti. İnternetten gazete okuyamayanların gittiği gazete okunan mekânlar tedbir amacıyla kapatılınca gazete okuma oranında büyük düşüş görüldü.

Koronavirüs salgını öncesinde toplumda İnternet kullanımının sadece günlük medya takibinde ve alışverişte yoğunlaştığı gözlemlenirken salgından etkilenen insan sayısının artması ile tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de dijital medya kullanım oranı daha da arttı. Dijitalin mekân ve zaman özgürlüğü, bireyi standart yayın akışı ve prime-time alışkanlığından uzaklaştırdı. Görüntülü ve sesli kitle iletişim araçları radyo ve televizyonlar ile yazlı basın gazete ve dergilerin dijital ortamlarda takip edilmesinin hızla arttığı bu dönemde medya kuruluşlarının dijital medya konusunda yeni önlemler alması zorunluluk hâline geldi.

Basın İlan Kurumu, Covid-19 salgınının bu zorlu günlerinde yerel basının hayatta kalması için önemli katkılarda bulundu. 60. yaşını kutlayan BİK, desteğe en çok ihtiyacı olan yerel basına verdiği desteği bu dönemde daha da artırarak yerel basının ayakta kalmasını sağladı. 2 Ocak 1961’de kurulan ve bugün İstanbul, Ankara, İzmir şubeleri aracılığıyla hizmet vermeye başlayan BİK, sayıları 41’e ulaşan şubeleri ile resmî ilan ve reklamlara aracılık ediyor. Kurum, Türkiye genelinde resmî ilan ve reklam yayınlama hakkı bulunan 1054 gazetenin (Ocak 2020 itibariyle) görev alanında bulunan yaklaşık 663’ünü, resmî ilan yayınlama hakkının devamı bakımından düzenli olarak denetliyor

BİK’in Resmî ilan ve reklamların yayınlanmasıyla basına sağlanan; özellikle yerel gazeteler için hayati öneme sahip kamu desteği, 2002’de 53.5 milyon TL iken 2019 yılı sonu itibariyle 466 milyon TL’ye ulaştı. Salgın döneminde yerel ve ulusal basını koruyan tedbirleri ile BİK, gazetelerin dönüşümlü yayımlanması, maddi destek sağlanması, gazetelerde çalışanların işten çıkartılmaması konularında bazı önlemler aldı. Bu önlemler; dönüşümlü yayın hayatı, tiraj ve teknik denetimlerin durdurulması, çalışanların işten çıkarılmamalarıydı.

Tüm basın çalışanlarının sigortalılık, izin hakkı, ihbar ve kıdem tazminatı ile özellikle özgürce çalışmalarını yasal güvence altına alan 10.01.1961 yürürlük tarihli ve “212 Sayılı Basın İş Yasası”nın 60. yılında tüm çalışan gazetecilerimizin “10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü”nü candan kutlar, sağlık tedbirlerine önem verilen, sosyal güvenceli ve daha huzurlu bir meslek yaşamı dileriz.