Türk ulusuyla birlikte yaşayan bazı topluluklar devlet otoritesi zayıfladığı an emperyalist ülkeler tarafından teşvik edilerek bağımsızlık peşinde koşmuşlardır. Peki neden bu duruma düşürülmüş ya da düşmüşlerdir. Asıl incelenmesi gereken konu budur. Tarihçiler, toplum mühendisleri, bu tür konulara eğilmiş, nedenlerini ve sonuçlarını tespit etmiş, yazdıkları kitaplarda anlatmış, konferans ve çeşitli toplantılarda kitleleri bilgilendirmek istemiştir.

Dr. Mustafa Hidayet Vahapoğlu da, bir Türk çocuğu olarak konuyla ilgilenerek "Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar" adını verdiği bir kitap kaleme almıştır. Vahapoğlu, yapıtında, İstanbul'un fethinden sonra Türklerden yakınlık gören, birçok imtiyaza kavuşan Rumlar ile "millet-i sadıka" olarak adlandırılan Ermenilerin kendisine güvenen bir devlete en zor zamanda niye isyan ettiğini sorgulamaktadır. Vahapoğlu, eserinde, tarih boyunca hıristiyanlar yüzünden dünyanın dört bir köşesine yayılmak zorunda kalan Yahudiler için ise şöyle diyor: "İspanya'nın, Almanya'nın ve diğer Avrupalı devlet ve milletlerin zulmünden Osmanlı'ya sığınan bu topluluk, niçin kendini Osmanlı sayamamıştır?" Vahapoğlu, sorunun yanıtını ise yine kendisi şöyle vermektedir: "Bütün bu sorulara verilecek tek cevap, Osmanlı'nın güçlü döneminde uygulamak istemediği, zayıf günlerinde ise uygulayamadığı tedbirlerdir."

Vahapoğlu ayrıca, Osmanlı Türklerinin azınlıklara sunduğu lütuflar demetinin en önemlisinin "kendi okulunu kendin yap, öğretmenini, öğretim programını, metodunu kendin tayin et ve bu okulları devlet adına yine kendin denetle" uygulaması olduğunu belirtiyor.

*

Osmanlı devleti, zayıfladığı dönemde Batının kışkırtmasıyla ayaklanan toplulukların isyanlarıyla zor günler geçirirken, binlerce Türk çocuğu şehit olmuştur. İsyan hareketlerinin hazırlandığı yerlerden biri siyasete bulaşan kiliseler olurken diğeri ise yabancıların açtığı bazı okullardır.

Vahapoğlu da, yapıtında isyan hareketlerinin hazırlandığı, beyinlerin yıkandığı bu okullar hakkında bilgi vermektedir.

*

Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları arasında 1997 yılında çıkan "Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar" adlı kitap dört bölüm halinde hazırlanmış olup önemli bilgiler içermektedir. "Azınlık ve yabancı" kavramı incelendikten sonra Osmanlı devletinin sosyal ve idari durumuna değinilmiş, azınlıklar ve hakları anlatılmıştır. İkinci bölümde "Lozan öncesi ve sonrası yabancı okulların eğitim sistemi" ele alınırken, üçüncü bölümde de "yabancı ve azınlık okullarının hukuki durumu" inceleniyor. Dördüncü bölümde de "Cumhuriyet döneminde azınlık ve yabancı okullar" başlığı görülüyor.

Vahapoğlu, azınlık ve yabancı okulları değişik yönleriyle araştırmış ve Türk okuruna edindiği bilgiyi sunmuştur.

Esen kalın.