Türk fikir adamlarından Nurettin Topçu, "insanlığın bugünden ziyade yarının endişesiyle yaşadığını, halinden ziyade âkıbetini düşündüğünü" belirtiyor.
Topçu, bütün bunlara rağmen ümitsiz değildir. Mefkure sahibi kişilerin de olduğunu belirterek bunlardan "Yarınki Türkiye'nin kurucuları" diye bahsediyor ve özelliklerini şöyle sıralıyor: Yaşama zevkini bırakıp yaşatma aşkına gönül veren, sabırlı ve azimli, lâkin gösterişsiz ve nümayişsiz çalışan ruh cephesinin maden işçileridir.
Bu ruh amelesinin ilk ve esaslı işinin ise "insan yetiştirmek" olduğunu ifade eden Topçu, kendini değil milletini ve ülkesini düşünen, bu yolda ömür harcayan bu ulu kişileri 'mesuliyet adamı' olarak tarif ediyor.
Sorumluluk sahibi kişileri, yığınlardan uzak tutan ve yüce kişiler olarak anlatan Topçu, bunların özelliklerini anlatmaya şöyle devam ediyor: "İdealist, cemaatin mesuliyetini yüklenmiş olandır. O başına gelen felaketten korkmaz, kelle düşünmez, aklı fikri davadadır. Yükleneceği yükün ağırlığını hesaplamaz, 'ne varsa yükleyin sırtıma' der."
İdealizmin en fazla tiksindiği şeyin hesapçılık olduğunu anlatan Topçu, "Büyük idealist, fedakarlığı vecd ve ibadet haline getirmiş 'hizmet ehli'dir. Dava uğrunda hizmet sevgisinde servetini, şöhretini, evini, âtisini varlığını bile fedadan çekinmez" ifadelerini kullanıyor.
Topçu, idealistlere örnek olarak Alparslan Gaziyi gösteriyor. Topçu'ya göre Alparslan, gelecekteki büyük bir milletin temellerini kurmakta olduğunu biliyordu. Tam dokuz yüz yıl önce milletimizin kuruluşunu hazırlarken, belki aklın kabul etmeyeceği kadar çetin bir davanın önderi olmuştu.
*
Topçu'nun düşüncelerini inceleyen araştırmacılara göre, Topçu, Türk ve İslam dünyasının sorunlarına Anadolu merkezli bakan Anadoluculardan sayılabilir. Bu akım, 1924 yılında yayımlanmaya başlanan Anadolu Mecmuasında işlenen fikirler çerçevesinde oluşmuştur. Hilmi Ziya Ülken, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu gibi düşün adamları öncülük etmiştir.
Yapıtlarında tarih ve coğrafyanın önemine değinen Topçu, başlattıkları hareketin sorumluluk yani mesuliyet hareketi olduğunu belirtiyor. Topçu, bu konuda şöyle diyor: "Bizim hareketimiz, mesuliyet hareketidir; davamız hayata uymak değil, hayatımızı hakka uydurmaktır. Bizi Allaha doğru götürecek olan irademizin iktidarı, isyan halinde ifadesini bulucudur. Hayatımızın içinde hayat yokluğuna, ruhumuzda aşkın yokluğuna, vicdanlarımızda mesuliyetin yokluğuna isyan; merkezi, mihrakı meşalesi aşk ve iman olan ve aydınlığının sahası içindeki nesle ilim, sanat, âhlak ve felsefe yolları açacak olan yaratıcı isyan. Alparslanların, Nizamülmülklerin, Yıldırımlarla Mehmet Akiflerin ruhaniyetleri üzerinde barınacak olan isyanımız, ruhlarda bir Rönesansın başlangıcıdır."
