Başkurt Türklerinden Türkolog Zeki Velidi Togan'ın 1960-1970 yılları arasında verdiği ders notlarından oluşan "Asya Tarihi" adlı kitabı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları arasında Eylül 2021'de İstanbul'da yayınlandı.
Kızı İsenbike Togan'ın hazırladığı eser, Çin, Japonya ve Hindi-Çini'yi ele almaktadır. İsenbike Hanım, burada Zeki Velidi Beyin 1927 yılında söylediği "Türk tarihinin ancak Asya ve Avrupa milletleri tarihiyle birlikte öğrenileceği" sözünü naklediyor.
Zeki Velidi Togan eserin giriş kısmında "Asya Tarihine Bir Bakış" başlığını koyarken, burada Asya kavimlerinin birçok guruba ayrıldığını belirttikten sonra şöyle demektedir: "İlki, Çin, Japonya, Güneydoğu Asya devletleri ve Hindistan gibi müstakil gayrimüslim devletlerden meydana gelir. İkinci grubu ise İran, Afganistan, Pakistan ve Arap devletleri ile Türkiye gibi Müslüman devletler teşkil eder. Üçüncü grubu meydana getiren devletlere gelince bunlar Asya'nın mühim bir kısmını idare etmiş olan Avrupalı devletlerdir."
*
Togan, önce Çin'in ilk sülalesi Xia ve Shang devrinden bahsederken "MÖ 2000'lerde gösterilen bu sülale ile ilgili kaynaklarda yer alan anlatımın teferruatında, efsane ve mübalağa bulunmakla beraber tarihi hakikat de vardır." ifadelerini kullanıyor.
Togan ayrıca, "Çin sülalesi ve Han sülalesi, Çin'de Krallıklar ve Beylikler Devri, Tang sülalesi, Ming sülalesi ve Mao Zedong ve Çin Devrimine Giden Yol" gibi ara başlıkların olduğu Çin'le ilgili birçok konuya değiniyor.
*
Togan, "Asya Tarihi" adlı yapıtında, Asya devletlerinden Japonya'dan da bahsetmektedir. Burada 'Yamato devri, Japon devletinin kuruluşunu' anlattıktan sonra Nara devri, Heian devri, Meiji devri, Şogunlar devrinden bahsetmekte, sonra Japonya ve Türkiye'nin modernleşmesine dair bilgi vermektedir.
*
Togan, yapıtın üçüncü bölümü diyebileceğimiz kısımda ise Hindistan'ın doğusu ve Çin'in güneyinde kalan yarımada bölgesi "Hindi-Çini" hakkında bilgi vermektedir. Bölgede yer alan Vietnam, Malezya-Endonezya, Hindistan ve Birmanya hakkında bilgiler yer almaktadır.
Togan, bu bölümün girişinde bölgeyi şöyle tarif etmektedir: "Hindi-Çini, Hind ile Çin'in kara bakımından değil de kültürel bakımdan birleştiği bir yerdir. Dolayısıyla burası Çin Hindistanı veya Hindistan Çini değildir. Bu bölgenin kuzey taraflarında Tonkin Körfezi vardır; Hanoi burada önemli bir şehirdir."
*
Kitap, "Sonsöz, haritalar, notlar, kaynakça, metinde geçen Çince İmler ve Japonca İsimler" ile sona ermektedir.
Şimdi kitabı hazırlayan kızını tanıyalım
*
İsenbike Togan
Türk tarih profesörü. Türkolog Zeki Velidi Togan'ın kızıdır. Orta Asya Türk tarihi ve Çin tarihi hakkında yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır. 1940 yılında İstanbul'da doğdu. İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümünü bitirdi (1964). Türk Tarih Kurumu, Türk-Rus Tarihçileri Karma Komisyonu üyesidir.
