XIV. yüzyılın ikinci yarısında Niksar yöresinde kurulan bir Türkmen beyliğidir. Niksar bölgesini yöneten Doğancık Bey, Anadolu''da İlhanlı hâkimiyetinin çöküşünden sonra müstakil hareket etmeye başlar. Doğancık''ın (1346 veya 1348) ölümünden sonra yerine oğlu Taceddin Bey geçer.
Taceddin Bey, Canik çevresinde önemli bir güce sahip olur. Merkezi Niksar olan beyliğin sınırları Kelkit, Amasya, Samsun, Ordu, Giresun ve Trabzon''a kadar genişler.
*
Bu sırada Eretna Beyliğinin başında Ali Bey olmasına rağmen daha çok vezir Kadı Burhaneddin''in sözü geçmektedir. Taceddin Bey ise Eretnaoğulları''na vergi veriyordu. Ali Beyin 1381''de ölümü üzerine beylik yedi yaşındaki oğluna kalmıştır. Bu gelişme üzerine karışıklıklar çıkınca devletin başına Kadı Burhaneddin geçer.
*
Taceddin Bey ile Kadı Burhaneddin''in arası zamanla açılır. Taceddin Bey, Kadı Burhaneddin''in 1379 ilkbaharında Niksar''a saldırması üzerine Kadı Burhaneddin''in kuvvetlerini bozar. Taceddin Bey, Eretna Devleti''ne vergi vermeyi kesip bağımsızlığını ilan eder. Fakat Kadı Burhaneddin''e karşı Tokat''ın Dânişmendiye köyü yakınında yaptığı savaşı kaybeder. Taceddin Bey,Kadı Burhaneddin''le başa çıkamayacağını anlayınca barış yapmak zorunda kalır.
*
Ordu civarında ise Hacı Emir hüküm sürüyordu. Taceddin Bey buraları topraklarına katmak istedi. Hacı Emir''in oğlu Süleyman Bey ile yaptığı savaşta esir düşerek öldürüldü.
Tarih kitaplarında, hayatı mücadelelerle geçen Taceddin Beyin cesur ve atak olduğu yazılıdır. Trabzon-Rum İmparatorluğunu da zaman zaman tehdit etmiştir. Trabzon Rum İmparatoru III. Alexios, bu yiğit Türkmen Beyi ile iyi geçinmek için kızı Eudokia''yı vermiştir.
*
Taceddin Bey''in ölümü üzerine yerine oğulları Mahmut Çelebi ile Alparslan geçer. Mahmut Çelebi, Kadı Burhaneddin''e elçi göndererek dost olduğunu belirtir.
Mahmut Çelebi ve Alparslan arasında zamanla ayrılık oluşur. Niksar''ın bir kısmını ele geçiren Alparslan''a Kadı Burhaneddin destek verir. Mahmut Çelebi ile diğer kardeşleri Kılıçarslan ve Süleyman Bey ise Osmanlılara yakındır. Alparslan''ın beylik içinde gücü giderek artar. Mahmut Çelebi de gidişatı kötü görünce Kadı Burhaneddin''e giderek onunla anlaşır. Alparslan da beklemediği bu gelişmeden kuşkulanarak Kadı Burhaneddin''le arası açık olan Eretna ailesinden Feridun''a yaklaşır. Kadı Burhaneddin de bunun üzerine Alparslan''ın üzerine yürüyerek yakalatıp öldürtür. Alparslan Bey, cesur ve atılganlığının yanı sıra edebiyata düşkünlüğüyle tanınmıştır.
*
Alparslan''ın Hasan ve Hüsameddin Mehmet Yavuz adlı iki oğlu vardır. Amcaları Mahmut Beyin 1402 yılında ölümü üzerine beyliğin başına Alparslan''ın oğlu Hasan Bey geçer.
Ankara Savaşından sonraki fetret döneminde Hasan Bey bağımsız hareket eder. II. Murat döneminde Hasan Bey, topraklarını Osmanlı Devletine teslim eder. Sultan II. Murat Han, Hasan Beye Rumeli''de bir sancak verir. Tarih kitaplarında burasının Gümülcine olduğu kaydedilmektedir.
