Metin Köse, geçtiğimiz günlerde Gagauz Yeri''nin başkenti Komrat''ta katıldığı bir sempozyumda
                                                                     Gagauz Yeri Başkanı İrina Vlah ile görüşmüştü.

* Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı''nın yayımladığı dergilerde Gagavuzlarla ilgili 30''dan fazla makale yayımlandı.

* Gagavuz Türklerine Latin alfabesinin kaçınılmaz gerekliliğini kabul ettirdik. Komrat''ta üniversite kütüphanesine 2000 civarında kitap hediye ettik.

* Vakıf olarak Gagavuz kardeşlerimizle bilimsel, kültürel ve eğitim iş birliği ilişkilerimiz bundan sonra da devam edecektir.

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı hakkında vakfın Eğitim ve Kültür Müdürü  Metin Köse ile bir söyleşi yaptım. Vakıf çalışmalarıyla ilgili verdiği bilgileri siz değerli okurlarımla paylaşmak istedim.

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı''nın Gagavuz Türk kültürüyle ilgili çalışmaları var mıdır?

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Türkiye''de yeterince bilinmeyen Gagavuzların, Türk Dünyası''nın en başta gelen bilimsel yayınlarından olan Türk Dünyası Araştırmaları ile Türk Dünyası Tarih Kültür dergilerinde Prof. Dr. Faruk Sümer, Prof. Dr. Harun Güngör, Prof. Dr. Mariya Maruneviç, Prof. Dr. Altay Amanjalov gibi birçok önemli bilim insanının kaleminden çıkan makalelerle bilimsel, kültürel ve siyasi olarak tanınması için büyük gayret gösterdi, bugüne kadar vakfın dergilerinde Gagavuzlarla ilgili otuzdan fazla makale yayımlandı.

Vakfınız ile Türk Dünyası arasındaki ilişkiler nasıl başladı? Bu konuda bilgi verir misiniz?

Sovyetler Birliği egemenliğindeki Türk ülkeleriyle ilk ilişkileri başlatan ve oralara ilk iş birliği gezilerini düzenleyen Turan Yazgan Hocamızdır. Bu bağlamda Gagauz Türkleriyle vakfımızın çok yoğun bir iş birliği ilişkileri olmuştur. Gagauz Yeri Cumhurbaşkanı Stepan Topal''ın, Gagavuz Türklerinin varlık, dirlik ve özerklik mücadelesinin doruğa çıktığı 90''lı yılların başından itibaren Turan Yazgan Hocamızla yoğun bir şekilde, çok yakın dostluğu ve ilişkileri olmuştur. Sayın Topal, vakfımıza kendisi gelerek ya da gönderdiği heyetler ve kişiler vasıtasıyla Gagavuzların Türkiye makamları, halkı ve Türk Dünyası tarafından tanınıp yasal haklarına destek sağlanması hususunda yoğun bir iş birliği trafiği oluşturmuştur.

O yıllarda, Georgi Radkoglo, Prof. Dr. Mariya Maruneviç, Stefan Kurudimov, Mihail Paşalı, Yıldırım Burgucu Georgioğlu, Mihail Kendilen, Stefan Bulgar, Prof. Dr. Grigori Topuzlu, Pietra Bozacı, Peter Zavriçka, Prof. Dr. Stefan Varban, Vasileviç Sevcuk, Nikolay Telbiz, Vladimir Mercan daha sonraki yıllarda Gagauz Yeri Başkanları Mihail Formozaly, Dmitriy Kroytor başta olmak üzere birçok Gagauz Yeri yönetici ve temsilcileri vakfımıza geldi ve Türkiye''de önemli ziyaretler gerçekleştirdiler.

Gagauz Yeri''yle vakfın ilişkileri nasıl gelişti, örnek verir misiniz?

1990''dan bugüne aralıksız önemli ziyaretler ve uluslararası toplantılar hız kesmeden devam etmiştir. Gagavuz çocukları, 1995''ten bugüne gerçekleştirdiğimiz Türk Dünyası Çocuk Şölenlerimizin her yıl baş davetlisi olmuştur. Gagauz Yeri ilk Cumhurbaşkanı Stefan Topal, 16. Türk Dünyası Çocuk Şölenimize katılan grubun başında gelerek, şölenimizi şereflendirmiştir. Stefan Topal, "Gagauz Yeri Cumhuriyeti''nin kurulmasında büyük desteği olan kardeşim, dostum, önderimiz" diye hitap ettiği Turan Yazgan''a ve vakıf müdürümüz Saadet Pınar Yıldırım''a kuruluşlarının 15. yılı nedeniyle şeref madalyası takdim etmiştir.

Kadıköy meydanında yaptığı konuşmasındaki şu sözleri Türklük bilinci açısından ne kadar samimi ve anlamlıdır:

"Sağ olun pahalı çocuklar, saygılı yöneticiler… Ben Gagauz Otonom Bölgesinden, Gagavuz halkından kutluyorum hepinizi, 16. Türk Dünyası Çocuk Şöleni''nden... Hepsine sağlık, 16. Türk Dünyası Çocuk Şöleni bu sene toplanıp da ilerde gençlere bizim çocuklara selam söylüyoruz, sevinsin diyeriz. Yıl yıldan Çocuk Şöleni Türkiye''de toplanıp bilsin ki, zire Türk Dünyası sizin elinizde, gençlerin elinde yıl yıldan Türk Dünyası lazım birleşsin, kavileşsin. Türk Dünyası, Türkiye Cumhuriyeti kavi olursa, şimdiye kadar kavi bir halk olsun Türk Dünyası için de, onlar sabırlı olacaklar ki, zire hepsi beraber olsunlar. Saygılı dostlar, ben çok teşekkür ediyorum Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı''na, onun Genel Başkanı Prof. Dr. Turan Yazgan çok bilginli adam, yaşamasını dilerim kendisi de toplasın bu çocukları bu gençleri. İlerde umudum var, siz birlikte olucanız beraber.

Gagauz Yeri bağımsızlık mücadelesi verirken kardeşlerine destek amacıyla bir uçak dolusu heyetle ilk ziyareti gerçekleştiren Turan Yazgan Hocamız olmuştur. Bu ziyaret çerçevesinde Kişinev''de yapılan toplantıda çok önemli konular görüşülmüş, bu görüşmeler Gagavuz Türklerine büyük moral olmuş, can vermiş, yalnız olmadıklarını hissettirmiştir. Turan hocamız bu ziyareti başyazısında şöyle anlatmıştır: "7 Nisan 1992''de Kırım''dan kiraladığımız özel bir uçakla Kişinev''e geçtik. Gagavuz Türkleri tarafından gözyaşlarıyla karşılandık. Bir akşam yemeğinde Latin alfabesinin kaçınılmaz gerekliliğini kabul ettirdik. Komrat''ta üniversite kütüphanesine 2000 civarında kitap hediye ettik. Vakfımıza kültür merkezi olabilecek bir bina gözümüze peyledik. Bir yıl önce gençlik projelerimiz çerçevesinde gelen gençlerin, burada aktif faaliyet içinde olmalarından gurur duyduk.

Vakfınızın Gagauz Yeri Özerk Bölgesi''ni ziyareti ve oradaki soydaşlarımızla yaptığı kültürel ilişkiler nasıl karşılandı? Bu konuya biraz değinir misiniz?

O ziyaretin kıymetini, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergimizde çıkan "Özerkliğe Giden Zorlu Yolda Gagauzlar" başlıklı makalesinde Dmitriy Dmitriyeviç Dimçoglo şöyle ifade etmiştir:

 "Destek tam anlamıyla gökten indi. Ülkede hâlen vatan savaşının başlama ihtimalinin süregeldiği böylesi endişeli günlerden birin­de, Kişinev havaalanına şimdiye kadar eşi görülmemiş bir şekilde Aeroflot''ın bir charter uçağı indi. Uçak iniş yaptıktan sonra, mer­divenlerden onları karşılayanları mutlulukla selamlayan tanıma­dık yüzler indi. Türkiye''den Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı''nın kurucusu ve yöneticisi olan Prof. Dr. Turan Yazgan''ın başında bu­lunduğu temsil heyeti, Gagavuz­ları tanıyan ve destekleyen ilk kişilerdendi.

Vakfınızın kurucusu Turan Hocanın bu konudaki görüşlerini kısaca anlatır mısınız?

Turan Yazgan Hocamızın bizzat kendisi bu konuda şöyle demiştir: "Moldovya''ya ilk defa geldik. Ziyaretimizin amacı, ülkeyi tanı­mak ancak en önemlisi bizim kar­deşlerimiz olan Gagavuz Türkleri­ni görmektir. Vakfımız adına, Türk halklarının desteğiyle ben en kü­çüğünden en büyüğüne kadar tüm Gagavuzları kucaklıyor ve kutlu­yorum."

Gagauz Yeri''nden gelen soydaşlarımız Türkiye''de nasıl karşılandı, Devlet yetkilileriyle görüşme, sorunlarını anlatma fırsatı buldular mı?

Prof. Dr. Turan Yazgan''ın başında olduğu Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı he­yeti temsilcilerinin Moldovya ve Gagavuzya''ya ilk önemli ziya­retinden sonra artık sık sık resmi Türk kuruluşları da gelmeye başla­dı. Moldovya''nın güneyindeki kü­çük Türk halkını görmek ve onlarla selamlaşmak için birkaç kez Türki­ye Cumhuriyeti''nin 9. Cumhurbaş­kanı Süleyman Demirel ziyarette bulundu. Ancak vurgulayarak belirtiyorum; tüm bu çabalara, başında Turan Yazgan''ın bulun­duğu Türk Dünyası''nın önemli ziyareti öncülük ediyordu. Bu ziyaret, yalnızca Gagavuzların Türk Dünyası''nı keşfetmesiyle kalmadı aynı zamanda tüm ge­zegendeki büyük Türk Dünyası­nın Gagavuz (Gök Oğuz) adında Ortodoks bir dalı olduğunu da ortaya koymuş oldu.

Vakfımızın önemli ve sürekli bilimsel faaliyetlerinden olan Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi''nin 15''incisi büyük bir katılım ve başarıyla Komrat Devlet Üniversitesi''nin ev sahipliğinde gerçekleşmiştir.

Turan Yazgan Hocamızın sonsuzluğa yürüyüşünün yıldönümlerinde yaptığımız törenlerde verdiğimiz ''2016 Türk Dünyası Turan Yazgan Ödülü''nü,  Gagauz Yeri Cumhurbaşkanı Stefan Topal''a takdim ettik.

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı olarak Gagauz Yeri Özerk Bölgesi başta olmak üzere Gagavuz kardeşlerimizle bilimsel, kültürel ve eğitim iş birliği ilişkilerimiz her türlü imkânlarımızla bundan sonra da devam edecektir.

Sayın Başkanımız İrina Vlah yönetiminde gün geçtikçe Gagavuz millî kimliğini derinleştirerek geliştiren, ekonomisine can katmaya devam eden, dengeli ve akılcı dış politikalarla Moldova içinde, Türk Dünyası''nda, uluslararası ilişkilerinde saygın bir konum elde eden Gagavuz Yeri''nin geleceğini aydınlık görüyoruz. Geçmiş, özellikle özerklik yolundaki mücadelede Sayın Cumhurbaşkanımız Stefan Topal başta olmak üzere içerde ve dışarda Gagavuz bayrağını şerefle taşıyanlar, Gagavuzlara güç verenler unutulmamalı ve unutturulmamalıdır. Yavaş da olsa akılcı olarak atılacak her adım Gagavuz Türklerini biraz daha ileriye taşıyacaktır. Gagavuz Türklerinin liyakatli yöneticilerle ve çalışkan halkıyla güçlüklerin üstesinden geleceğine inanıyoruz. Türkiye Türkleri, dün olduğu gibi, bugün ve yarın da Gagavuz kardeşlerinin yanında yer almaya devam edecektir.