Doğu Malı Batı Sanatı

Doğu Bilimci Rosamonde E. Mack''ın kaleme aldığı Doğu Malı Batı Sanatı adlı eser, 1300-1600 yılları arasında İslam ülkeleriyle yapılan ticaret ve İtalyan Sanatı hakkında önemli bilgiler içeriyor.

Ali Özdamar''ın İngilizce aslından Türkçeye çevirdiği eser Ötüken neşriyat tarafından 2022 yılında yayımlandı. Mack, kaleme aldığı ''önsöz ve teşekkür'' yazısında bu kitabı yazmayı seçkin kamusal araştırma kurumlarına ve uzman kütüphanecilere borçlu olduğunu belirtmektedir.

Giriş kısmında bu çalışmanın "İtalyan Rönesans kültürünün özellikle güzel sanatlar ve süsleme sanatlarında geliştiği ve Akdeniz ötesi ticarete, İtalya''nın egemen olduğu dönemin ele alındığı" ifade edilmektedir.

*

Kitap sekiz bölüm halinde hazırlanmış olup ilk bölüm Ticaret, Seyahat, Diplomasi başlığını taşımakta ve burada Asya ve Avrupa arasındaki ticaretin Haçlı Seferleri (1096-1271) sırasında sürekli arttığına değinilmektedir. Doğu''nun zengin kültürünün bu dönemde çok sayıda Avrupalı tarafından keşfedildiği, Halep ile Şam yakınında, kıyı boyunca Antakya, Trablus ve Kudüs''te Latin Haçlı devletlerinin ticari üs kurdukları anlatılmaktadır. Yapıtta dönemin kültür sanatından bahsedilirken tarihi gelişmeler hakkında da bilgi verilmektedir.

Eserin ikinci bölümüne "Desenliler İpekliler" başlığı konurken dokumacılığın yüksek bir standardın geliştiği ilk İtalyan süsleme sanatı olduğu gibi, Doğu işi modellerde gelişmenin doruk dönemine ulaşıldığı anda da bunları ilk takip edenlerin yine İtalyan dokumacılar olduğuna dikkat çekilmektedir.

Lüks dokuma giymek ve sergilemenin hem Doğu''da hem Batı''da otorite ve rütbeyi ifade ettiği, dünyevi hayatta dini törenlere ve olaylara işaret ettiği, hatta lüks dokumalara savaş ganimeti olarak el koymak ve bunları şeref hatırası olarak sunmanın uluslararası bir gelenek olduğuna değinilmektedir. Kitap okundukça 1300-1600 yılları arasındaki Memluk, Osmanlı, Moğol, Fatımi sultanları ve Venedik dukalarının giydikleri kıyafetlerde uygulanan teşrifat ve kullanılan malzemeler hakkında bilgiler yer almaktadır.

Rosamonde E. Mack''ın eserinin üçüncü bölümünde İtalyan resimlerinde Doğu yazıları başlığı dikkat çekerken, İtalyan ressamların Geç Orta

Çağ ve Rönesans boyunca resim izleyicisine açıklayıcı ya da hatırlatıcı bilgiler aktarmak için (resimlerindeki) yazılarında Latince ya da İtalyancayı kullandıkları, az sayıda olsa da Yunanca ve İbraniceyi de tercih ettikleri anlatılmaktadır.

Dördüncü bölümde üstün kaliteli el dokuması halılar ve bunun uluslararası ticaretteki prestijine değinilmekte, Doğu halılarının Rönesans sırasında itibar kazandığı, bu halıları almaya ancak en zengin Avrupalıların gücünün yettiği bilgisi verilmektedir. Doğu halıları İtalyan resmini etkilemiştir.

Beşinci bölümde ise Seramik Sanatı anlatılmakta, İtalyan süsleme sanatları içinde ithal Doğu mallarıyla en sürekli ilişkinin seramik sanatında görüldüğüne dikkat çekilmektedir. Çanak çömleğin bir işe yaramaktan öte bir işlevi olduğu fikrinin Orta Çağ İtalya''sında ilk kez 11. yüzyılın başlangıcında kök saldığı anlatılmakta, bu dönemde sırlı ve boyalı İslam tabaklarının kilise cepheleri ile kulelerine yerleştirildiği belirtilmekte ve şöyle denilmektedir: "Böylece yapılara kakma mermer ve taş ya da mozaikten daha düşük bir maliyete renk ve parlaklık katılıyordu."

Kitabın altıncı bölümünde dönemin Cam Sanatı hakkında bilgi verilirken Venedik cam yapımcılığı hakkında "1300''e gelindiğinde, silik bir başlangıçtan, korunmayı hak eden kârlı bir sanayiye dönüşmüştü." ifadeleri kullanılmaktadır.

Yedinci bölüme Cilt ve Lake Sanatı başlığı konurken burada "İşlemeli, ıstampalı, yaldızlı ve lakeli İtalyan deri işi, 15 ve 16. yüzyıl İslam ciltçiliğine dayanır" bilgisi dikkat çekmektedir. Kitaptan edinilen bilgiye göre, "Yeni İslam tarzı ciltçilik 15. Yüzyılın ortasında Floransa ve Padova''da doğdu ve 16. Yüzyıl boyunca Venedik''te elit bir üslup olarak kaldı."

Son bölüm ise Kakma Pirinç Eşyalar başlığını taşımaktadır. Kitabın Notlar kısmı ise küçük bir kitap niteliğinde. Ayrıca yapıtın içinde geçen terimler hakkında bir Sözlük yer almaktadır.

Kitabın kapak resminde ise Andrea Giritti ve senatörlerin ayakları altında Uşak halılarının resmi yer almaktadır.

Konuyla ilgilenen arkadaşlar için 435 sayfalık kaynak bir eser.

Esen kalın.