Yalçın Sarıkaya, "Tarihi ve jeopolitik boyutlarıyla İran'da Milliyetçilik" adlı eserinde, İran denildiğinde akla Şiilik ve Şiiliğin merkezi geldiğini belirterek şöyle diyor: "Bu algılama, İran'ı Şiilik etrafında örgütlenmiş ve Batılı milliyetçiliğin girmediği bir devlet ve ülke olarak anlamaya yol açmaktadır. Bu, doğrudan İran'ın bugünkü teokratik rejimi ile ortaya çıkmış bir kabul de değildir. İran, 15-16. yüzyıllardan itibaren böyle anlaşılmak istenmiştir. Bu olguyu tamamen reddetmek mümkün değildir, ancak böylelikle, İran'ı milli devlet haline getiren tek mayanın Şiilik olduğu düşüncesinin, İran'a ilişkin araştırmaların objektifliğine olumsuz etkide bulunduğu, yorum kolaycılıklarına neden olduğu da unutulmamalıdır."
Sarıkaya, yapıtında "İran milliyetçiliği var mıdır?", "İran milliyetçiliği ile Fars milliyetçiliği ya da Panfarsizm arasında nasıl bir ilişki vardır?", "İran'da alt milliyetçilikler var mıdır?" gibi birçok soru sorup bunlara yine kendisi yanıt vermeye çalışırken şu gerçeğe de dikkat çekiyor: "Bu sorular İran'ın geleceğine ilişkin önemli sorulardır ve İran'ın geleceğinden en çok etkilenecek olan İran'ın komşularıdır. Ancak bu konulara ilgilerinin en çok olması beklenen İran'ın komşularının bu konuların çok uzağında oldukları açıkça ortadadır."
Sarıkaya, kitabının birinci bölümüne "İran'da milletleşme" başlığını koyarken, burada 'İran' ve bu terimi karşılamak üzere Batı literatüründe kullanılan 'Persia' kavramları üzerinde duruyor. Çoğunlukla Safevi Devleti ve Kacar Devleti'nden bahsediyor.
İkinci bölümde ise tarihi süreç içinde "İran'da Milliyetçilikler" konusunu işlerken, "Fars milliyetçiliği, Panfarsizm, Paniranizm ve İslam, İslam Cumhuriyetinde etnisite politikası" gibi konulara değiniyor. Ayrıca, Azerbaycan'ın İran'daki özel önemi ve yeri, Dil, kimlik ve Azerbaycan, İran'da Türk nüfusu gibi birçok konu inceleniyor.
Sarıkaya, yapıtının üçüncü bölümünde "İran'daki Farklı Milliyetçilik Algılamaları'nı anlatırken, bölgeye yansımalarını incelemeyi ihmal etmiyor. Buradaki ara başlıklara örnek olarak "Azerbaycan Cumhuriyetine yansımalar, Karabağ meselesi, Azerbaycan Türk milliyetçiliği" gösterilebilir. Ayrıca kitabın sonunda "Kavramlar Sözlüğü" ve "İsimler Sözlüğü" yer alıyor ve bu da kitaba ayrı bir değer katıyor.
Biz, yazımıza kitaptan bazı bölümleri almayı uygun gördük.
*
"İran'da yaşanan 'İran için İslam mı? İslam için İran mı?' tartışmaları 1990'larda yeni boyutlar kazanmış, yönetici elitler arasında İrancılık ve İranlılık fikrinin yeniden gelişmesi söz konusu olmuştur."
"1990'lardan 2000'lere kadar İran İslam Cumhuriyeti, Azerbaycan Türklerinin milliyetçiliklerini ifade etmelerinden rahatsız olmuş, bu gibi ifadeleri soruşturmuş ve cezalandırmıştır. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği raporlarında bu konudaki mahkemelerin haksızlıklara sahne olduğu kaydedilmiştir.
