Hazar'ın doğusuyla Aral Gölü'nün güney bölgesi Harzem olarak anılır. Bölge Gaznelilerin Harzemşah dediği valiler tarafından yönetilirken 1043 yılında Selçuklu Türkleri hakimiyetine girer. Harzemşah hanedanının kurucusu Oğuzların Beğdili boyundan Anuş Tekin'dir. Oğlu Kutbeddin Muhammed 1098 yılında Sultan Berkyaruk tarafından Harzemşah unvanıyla bölgeye vali olarak atanır.
Kutbeddin Muhammed'in 1128 yılında ölümü üzerine yerine oğlu Atsız geçer. Atsız dönemin sultanı Sultan Sancar'a bağlıdır. Selçuklu sarayında eğitim gören kültürlü aydın bir kişidir. Sultan Sancar'la birlikte birçok sefere katılır ve üstün gayretleri görülür. Atsız yönettiği bölgenin halkına yüksek tutarda vergi koyduğu iddiasıyla Sultan Sancar'a şikayet edilir. Atsız bu gelişme üzerine izin alarak Harzem'e döner. Atsız bir süre sonra Sultan Sancar'ın yanına döner. Atsız, Sultan Sancar bir savaşta Oğuzlara esir düşünce, hakanın kurtarılması için yoğun çaba harcar. Selçuklu Hakanı Sancar kurtarılır Atsız da yanında tekrar görev alır. Atsız, kültür adamlarına önem verir. 1142 yılında Horasan seferinden dönerken vaiz Ebu Menşur Abbadi, kadı Hüseyin Arsebandi, Ebu'l Fâzıl Kirmani ile Mervli filozof, coğrafya alimi Ebu Muhammed Haraki gibi bilginleri beraberinde Ürgenç'e getirir.
*
Atsız'ın ölümü üzerine yerine oğlu İlarslan geçer. İlarslan'ın 1172 de ölümü üzerine oğulları Sultan Şah ve Alaeddin Tökiş (Tekiş) arasında mücadele başlar. Tökiş, bir süre sonra Harzem ülkesinin tamamına hakim olur. Alaeddin Tökiş, 1200'e kadar hüküm sürer. Yerine oğlu "Sancar unvanı" verilen Alâeddin Muhammed geçer. Bu da 1220 yılında hayata veda eder.
Alâeddin Muhammed, ölümünden önce oğulları Celâleddin, Aksultan (Ak-Şah) ve Kutbüddin Uzlagşah'ı çağırtarak Celâleddin'i kendine veliaht tayin ettiğini söyler ve herkesin onun bayrağı altında toplanmasını ister. Celaleddin Harzemşah, Harzem topraklarından Moğolları çıkarmak için çok mücadele ettiyse de başarılı olamaz. İndus savaşında Cengiz Hana yenilir. Sonra ordusunu toparlasa da bu kez Kösedağı'nda Selçuklulara mağlup olur. 1231 yılında da yaşama veda eder. Harzemşahlar dönemi böylece sona erer.
*
Harzemşahlar devrinde saray, ordu ve halk Türkçe konuşur. Ancak resmi yazılarda Arapça ve Farsça kullanılır.
