Toplumda bazı kesimler arasında yaygın bir görüş vardır, "İslamiyet Türk kimliğini korumuştur" diye. Bu sözün doğru ya da yanlış olduğunu incelemek bizim işimiz değildir. Tarihçiler konuşsun. Ancak günümüz de hıristiyan olup yüzyıllardır Türk kimliğini koruyan ve Türkçe konuşan Gagavuzlardan bugün bahsedeceğiz.

Gagavuzlar, özerk statüye sahip oldukları Moldova'da yaşamaktadır. Rusya, Ukrayna, Kazakistan ve Bulgaristan'ın Dobruca bölgesinde yaşayanlar da vardır. Kaynaklarda Ukrayna'da yaşayan Gagavuzlar'ın sayısının 60 bin kadar olduğu yazılıdır. Romanya'da sayılarının 5000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Moldova hükümeti, 30 Temmuz 1957 tarihinde Gagavuz dili ve edebiyatının ayrı bir varlık olduğunu resmen kabul etmişti.

Stalin, Besarabya'nın (Moldova'da bir bölge) güneyini Ukrayna'ya verince Gagauzlar ikiye ayrılmış oldu. Besarabya'da yaşadıkları bölge eskiden Bucak adıyla bilinmekteydi. Burası 1812'ye kadar Osmanlı Türkleri idaresinde kalmıştır. Gagavuzlar'ın önemli bir kısmı halen Bulgaristan'ın doğusunda Varna, Kavarna ve Balçık'ta yaşamaktadır. Bulgaristan'da Karadeniz sahillerine yakın 20-50 bin arasında Gagavuz yaşadığı Tarih kitaplarında yazılıdır. Ayrıca Orta Asya ve Kafkaslar'da hatta Avrupa ülkelerinde yaşayan Gagavuz Türkleri vardır. Gagavuzlar Oğuz boyudur.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1991 yılında Moldova Cumhuriyeti bağımsızlığını kazanmıştır. Gagavuzların istemi üzerine 1994 yılında Moldova'nın kuzeybatı bölgesinde Özerk Gagavuz Cumhuriyeti kurulmuştur.

*

Türk Ocakları eski Başkanlarından Hamdullah Suphi Tanrıöver, Bükreş sefiri (büyükelçi) olunca Gagavuzlar'la yakından ilgilenmiş, Türkçeyi güzel konuşmalarından etkilenmiş, Gagavuz kültürünün ilerlemesi için destek vermiştir. Dil bilimcilere göre, Gagavuz Türkçesi Oğuz lehçe gurubuna dahildir. Gagavuz lehçesi Türkiye Türkçesi'ne ve Rumeli ağızlarına yakındır.  Gagavuzlar tarım ve hayvancılıkla geçinmektedir. İçlerinden çok aydın yetişmiştir. Eğitimci Mihail Çakır (1861-8 Eylül 1938) bunlardan biridir. Gagavuz Türkçesiyle kitaplar kaleme almıştır. Bülent Hünerli, Çakır'ın kaleme aldığı 'Gagauzca (Türkçe)-Rumence Sözlüğü'nü hazırlamış ve Paradigma Akademi yayınları arasında çıkmıştır.

*

Yaşar Nabi, Gagavuz manilerini toplamıştır. Bunlardan biri şöyledir:

Arpa ekdim biçerim

Yolum diye geçerim

Ben Bulgarı sevemem

Cezam neyse çekerim.