Alman Türkolog Annemarie von Gabain''in Eski Türkçe (Göktürkçe ve Eski Uygurca) denilen VII-XI. Yüzyıl arası Türkçesi üzerine kaleme aldığı yazılar "Türkoloji Makaleleri" adıyla okurla buluştu.

Gabain''in çalışmalarını Türk okuru ve Türk dünyasına hizmet için derleyen ve açımlayan ise Dr. Yusuf Gedikli. Gabain''in Türklük bilimiyle alakalı çalışmalarını genç Türkologların yararlanması için hazırladığını belirten Gedikli, yapıtı için kaleme aldığı Önsöz''de XIX ve XX. yüzyıllarda Alman Türkolojisinin çok önemli simalar yetiştirdiğini belirtmektedir. Gedikli, Alman Türkologlardan Friedrich Wilhelm Karl Müller (1683-1930), Willi (Wilhelm) Bang-Kaup''un (1869-1934) arasında olduğu bazı Türkologların adlarını ayrıca vermektedir.

Yusuf Gedikli, Annemarie von Gabain''i tanıtırken bu ünlü bilim adamının adının (Almanca okunuşu Gabayn, Fransızca okunuşu Gabe) Hunca ve Eski Uygurca üzerine yaptığı çalışmalarla sivrildiğini, hocaları Müller, Bang-Kaup, Coq gibi ünlü Alman Türkologlarından devraldığı bayrağı daha ileriye taşıdığını belirtmektedir. Gedikli, bu arada şöyle yakınmaktadır: "Ne yazık ki Gabain''in  eserlerini tam olarak Türkçeye çeviremedik, çevirtemedik. 1945 ve 1946''da çevrilen iki küçük yapıtından başka üçüncü yapıtı ancak 1988''de Türkçeye çevrilebildi. Türkçeye çevrilen makalelerinin sayısı ise sadece 12''dir."

Dr. Gedikli, kendisinin hazırladığı eser hakkında ise şu bilgiyi vermektedir: "Bu kitap, Gabain''in Türkçedeki 12 makalesinden 10''unu içine almaktadır. Uzunluğu ve aynı kitapta yer alması dolayısıyla iki makalesini kapsam dışı bıraktık; fakat 2 Almanca makale ve 1 Almanca özeti kitaba dahil ettik. Böyle yapmakla Almanca bilenlerin Hunlarla ilgili makaleyi okumasını veya bir Türk gencinin bu makaleyi Almancadan tercüme etmesini umut ettik."

*

Yusuf Gedikli''nin kendisi de bir Türkolog. Bilim adamı olarak, insanlara yararlı olmak için bilhassa Türklük için mürekkep tüketen meslektaşı Gabain''in hayatı ve eserleri hakkında kitabının ilk sayfalarında geniş malumat vermektedir.

Gedikli''nin verdiği bilgiye göre, Gabain''in ölümü üzerine Türk basınında sadece dört yazı çıkmış. Bu yazıları kaleme alanlar Durdu Fedakâr, Nuri Yüce, Hasan Eren ve Mehmet Ölmez.

Yusuf Gedikli''nin Post yayınlarından Haziran 2022''de çıkan "Türklük Makaleleri" adlı kitabından edindiğimiz bazı bilgiler şöyle: Gabain, kitap ve makale olarak 344 ilmî çalışmaya imza attı. 1928''de başladığı yazı hayatını ölümüne kadar sürdürdü. Gabain''in en ünlü eseri ise Alttürkische Grammatik''tir. 1939''da tamamladığı bu eserini 1941''de Laypizig (Leipzig)''de yayımladı. İkinci baskısı yine Laypizig''de 1950''de çıkmıştır. Türkçeye Mehmet Akalın tarafından Eski Türkçenin Grameri adıyla çevrilmiş ve 1988''de TDK''ce yayımlanmıştır. 2007''de ikinci kez basılmıştır.

1945''te ise bir Özbek Türkünün yardımıyla Özbekische Grammatik''i çıkardı. Çalışma siyasi sebeplerle toplatıldı. Eserinin sadece 20 nüshasına sahip olabildi. (Yusuf Gedikli, bu eserin kendi kütüphanesinde mevcut olduğu bilgisini ayrıca vermektedir.)

Yorulmak bilmeyen bilim adamı

Yusuf Gedikli, yapıtında Gabain''in Hunca üzerine yaptığı çalışmaların önemine değinmekte, Eski Uygurca üzerine yaptığı faaliyetler hakkında bilgi vermekte, okura doyurucu bilgi sunmaktadır. Kaleme aldığı diğer yapıtlarda da görüldüğü gibi bir bilim insanına yakışan tavırla yazdığı eserlerin okura ve genç bilim adamlarına daha yararlı olması için erinmeden birçok bilgiyi göz nuru dökerek ortaya koymaktadır.

*

Gedikli''nin hazırladığı Türkoloji Makaleleri adlı eserde "Kök-Türklerin tarihine bir bakış: Stepte yaşayan Kök-Türkler (682-742), Uygurların step ve şehir hayatı, Uygurca araştırmaların Türkiye için önemi, Eski Türkçede tarih zaptı şekilleri, Eski Türkçenin yazı dili, Kuman edebiyatı" gibi başlıklar yer almaktadır. Ayrıca Ekler kısmında Şinasi Tekin''in Gabain ve Türkolojiyle ilgili iki kitap tanıtma makalesiyle kitaptaki makale sayısı 15''e ulaşmaktadır.

Macar Türkoloğu Laszlo Rasonyi''nin ve Çekoslovak Türkoloğu Josef Blaşkoviç''in Türkçe makalelerini daha önce bilim dünyasına sunan Gedikli''nin "Dillerin Şifresi Dillerin Kökeni ve Türeyişi (1. Cilt) adlı eseri ise 2015''te Boğaziçi yayınlarından çıkmıştı.

*

Esen kalın.