Enver Paşa hakkında hatıralar

Enver Paşa'nın yaveri Muhiddin Beyin anıları, "Bekirağa Bölüğü’nden Türkistan’a" başlığıyla yayımlandı. Milenyum yayınlarından okurla buluşan kitabı Arap alfabesinden aktaran, notlu ve tenkitli şekilde şerh eden Dr. Yusuf Gedikli. Gedikli, daha önce "Enver Paşa Nutukları, Makaleleri, Bazı Beyannameleri ve Mektupları" adlı eseri hazırlamıştı.

Bartınlı Muhiddin Turgut Bey, Enver Paşa'nın Batum'dan hareketinden itibaren yanında bulunduğu, olayların büyük bir kısmının tanığı olduğu, sadece gördüklerini anlatmakla kalmayıp belgelere dayandırdığı için anıları önemli bir kaynak eser olarak görülmektedir.

Muhiddin Bey olayları kaleme alırken hemşehrisi Halil Efendinin raporlarından ve Enver Paşa'nın "Livaül İslam" dergisinde yayımladığı yazılarından da yararlanmıştır.

Son yıllarda yayımlanan yapıtların büyük kısmının yakın Türk tarihiyle alakalı olması, Muhidddin Beyin anılarının değerini artırmaktadır. Çünkü, Enver Paşa yakın tarihimizin önemli isimlerinden biri olarak tarihimizde yer almıştır, giderek önemi artmakta, hakkında birçok yapıt kaleme alınmaktadır.

Enver Paşa hakkında ikinci bir eser hazırlayarak Türk okurunun istifadesine sunan Dr. Yusuf Gedikli, "Umudumuz bu alanda çalışmaların daha da artması, dileğimiz bunlar yazılırken objektiflikten uzaklaşılmamasıdır. Zira son yıllarda maalesef tarihî gerçekleri saptırma eğilimimiz gözlenmektedir. Şu kadarını söyleyelim ki, gerçekleri saptırmakla hiçbir yere varamayız. Bilim insanı, bu meyanda tarihçi her şeyden önce dürüst olmalıdır." demektedir.

Eser ayrıca, Enver Paşa ile Lakay İbrahim arasındaki ihtilafın Bolşevikler tarafından yazdırılan sahte bir mektup üzerine meydana geldiğini ortaya koymaktadır. Kitapta ayrıca Azerbaycan-Ermenistan ve Azerbaycan-Sovyet ilişkileri hakkında bilgi verilmektedir.

Türkistan kurtuluş mücadelesi veya Basmacılar harekâtı, 1916-1923 (aralıklarla 1935'e kadar) sürmüştür. Tarihçilere göre Türkistan tarihinin en talihsiz devirlerinden biridir. Çünkü, çok kan dökülmesine rağmen harekât başarıyla sonuçlanmamıştır. Enver Paşa'nın Türkistan istiklal mücadelesinde oynadığı rol ise harekâtın en trajik safhasını teşkil etmektedir.

Kitap dört bölüm halinde hazırlanmıştır. İlk bölüm "Enver Paşa ve Türkistan Kurtuluş Savaşı" başlığını taşımaktadır. Burada Enver Paşa'nın Türkistan'daki mücadelesiyle ilgili kitap, belge ve hatıralara yer verilmektedir. Atatürk'ün Türkistan'a ilgisinden bahsedilmekte, Türkistan savaşçılarına Basmacı dendiği anlatılmaktadır. Birinci bölümde daha birçok ara başlık yer almaktadır.

Kitabın ikinci bölümüne "Azerbaycan'da ve Türkistan'da Enver Paşa'ya Hasredilen Marş, Türkü ve Şehadetine Yazılan Ağıtlar" başlığı verilmiştir. Örnek olarak Osman Hoca'nın (Kocaoğlu) Türkçe ağıdı ile Çolpan'ın ağıdı gösterilebilir.

Kitabın üçüncü bölümünde "Muhiddin Beyin Hayatı ve Eseri" başlığı altında "Bekirağa Bölüğü", "Eserin önemi" gibi ara başlıklar yer almaktadır.

Kitabın dördüncü bölümüne "Bekirağa Bölüğü’nden Türkistan'a Enver Paşa'nın Yanında" başlığı konmuştur. Burada "Mühim Bir Mektup", "Üçüncü Enternasyonaldeki Nutuk" gibi ara başlıklar vardır.