Gazeteci Davıd Kushner, Türk milliyetçiliğiyle ilgili kaleme aldığı yapıtında, "Türk milli şuurunun varlığına ait bazı işaretler, ilk Osmanlı döneminde ve bilhassa Sultan II. Murad (1421-1451) zamanında görülmektedir. İlk Türk tarihine ait hikayeler resmi Osmanlı tarihlerine girmiş, efsanevi Oğuz Han Destanı'nda belirtilen hânedan halkası onun bir parçası olmuştur" der. Kushner, daha önceleri bile XIV. Yüzyılda Anadolu şairleri arasında Arapça ve Farsça terimleri kullanmayıp Türkçeye dönme eğilimi olduğunu belirtiyor.
Türk Milliyetçiliği ve öncülerine değinen Kushner, eserinde, Ziya Gökalp, Gaspıralı İsmail Bey, Yusuf Akçura, Hüseyinzade Ali Bey, Necip Asım, dilci Şemseddin Sami'den bahsetmektedir. Biz burada Şemseddin Sami hakkında verdiği bilgilere özetle değineceğiz.
*
Yanya vilayeti (Bugün Arnavutluk'ta) idare merkezlerinden Fraşer'de 1850 yılında doğu. 14 yaşına kadar kendi kendini yetiştirdi. 1864 yılında ailesinin Yanya'ya yerleşmesi üzerine bir Rum lisesine kaydoldu. Eski ve yeni Yunanca, Fransızca, İtalyanca öğrendi. Yanya Mektubi Kalemi'nde görev yaptı. 1871'de İstanbul'a gelerek Dahiliye Kalemi'ne girdi. İlk kitabı olan 'Fransa Tarihi'ni çevirdi, roman ve birkaç piyes yazdı. Roman, hikaye ve tiyatroya karşı başlayan ilgisi sebebiyle gitgide dil araştırmalarına, dil ve edebiyat meseleleri hakkında yazmağa yöneldi. Yazdığı piyes ve makaleler ilgililerin şüphelerini üzerine çekti ve Trablusgarp'a sürüldü. Orada "Trablusgarp" adlı bir gazetede görev aldı. Bir yıl sonra İstanbul'a dönünce Sabah gazetesi yayın işlerini idare etmeye başladı. 1877 yılında Cezayir-i Bahri Sefid Valiliğine tayin edilen Sava Paşa'nın mühürdarı olarak Rodos'a gitti. Sonra Yanya ve İstanbul'a döndü. Tercüman-ı Şark gazetesinin yayın müdürü oldu. Cep Kütüphanesi adı altında kısa monografiler yayımladı. Şemseddin Sami, bu dönemde Arnavutluk'taki ayaklanmayla ilgilendi. Türk dilinde reform konusuna eğildi. 1880'de, edebiyat, fen ve sanayi mecmuası Hafta'nın yayın işlerini yönetti. Bu dergi 20 sayı yayımlanabildi. 1881'de Teftiş-i Askeri Komisyonu'na katip oldu ve hayatının sonuna kadar bu görevde kaldı. "Kamus-ı Türki (Türkçe lugat 2 cilt)" hazırladı.
Şemseddin Sami'nin birçok eseri yayınlanmamıştır. Bunlar arasında "Orhun Âbideleri , XI. Asırdaki Türk siyasi görüşünün ifadesi olan "Kutadgu Bilig" ve "Mısır Kıpçakçası" hakkında çalışmaları vardır.
Kushner, burada şöyle demektedir: "Derin bilgisi ve edebi eserleri ona zamanın Türk ve yabancı alimlerinin saygı ve dostluğunu kazandırdı. İstanbul Erenköy'deki köşkü devrin aydınları tarafından sık sık ziyaret edilen bir yer haline geldi. 1904 yılında 54 yaşında iken vefat etti.
*
Davıd Kushner'in bu eseri, "Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908)" adıyla Kervan yayınlarından 1979'da çıktı. Kitabı Türkçeye çevirenler: Şevket Serdar Türet, Rekin Ertem, Fahri Erdem.
