Orhun yazıtları, Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır. Orta Moğolistan'da, Koça-Çaydam gölü dolayında Orhun ırmağının eski yatağı yakınında bulunduğu için bu adla anılmaktadır. Türklerin devlet anlayışı, yönetimi, Türk töresi, komşuları ve soydaşlarıyla olan ilişkileri gibi birçok konuda bilgi vermektedir.
Kül Tegin, Bilge Kağan ve Vezir Tonyukuk adına yazılmıştır. Bu yazıtlara Türkler 'Devlet yazıtı' derlerdi. Tonyukuk kendi yazıtı için şöyle der: "Ben Bilge Tonyukuk Türkler'in Bilge Kağanı'nın iline bu yazıtı yazdırdım."
Kaynaklarda, Kül Tekin'in yazıtını akrabası Yolıg Tegin'in yazdığı belirtilmektedir. Yolıg Tekin de yazıtı yazış öyküsünü anlatırken "Taşı oydum! Gönlümdeki sözleri ona vurdum" ifadelerini kullanmaktadır.
*
"Üstte mavi gök, altta yağız yer ve ikisi arasında kişioğlu yaratılmış; kişioğulları üzerinde de ecdâdım Bumin Kağan ve İstemi Kağan hüküm sürmüşlerdir."
"Ey Türk milleti, titre ve kendine dön"
*
Köşemize aldığımız bu güzel sözler Orhun yazıtlarında yer almaktadır. Türk tarihi için önemli bir kaynak olan bu yazıtları Danimarkalı bilgin, Türkolog Vilhelm Ludvig Peter Thomsen çözmüştür.
Thomsen, Orhun ve Yenisey ırmaklarının kıyısındaki yazılı taşların dilini çözerek bunların Türkler'den kaldığını ispatlamış ve 15 Aralık 1893 tarihinde bunu "Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü, İlk Bildiri" adlı bildirisiyle açıklamıştır. 1896'da Orhun yazıtlarının tamamını kitap halinde bir araya getirmiştir. Öğrencisi Kurt Wulf'la birlikte Yenisey yazıtlarıyla ilgili araştırmalar da yapmıştır.
Vilhelm Ludvig Peter Thomsen, 25 Ocak 1842 tarihinde Kopenhag'da doğdu. 1859'da Kopenhag İlâhiyat Fakültesi'ne kaydoldu, sonra Filoloji fakültesine geçti. Dil bilimi ve filoloji dersleri aldı. Sanskritçe, Grekçe, Arapça, Latince, İspanyolca, Rusça'nın arasında yer aldığı on altı dil öğrendiği kaynaklarda yazılıdır. Orhun yazıtlarını okuyarak Türkoloji tarihine önemli katkılarda bulunan bu kıymetli bilim adamı, 12 Mayıs 1927'de Kopenhag'da yaşama veda etti.
Toprağı bol olsun
Esen kalın
