Türkiye'de emeklilik sistemine ilişkin düzenlemeler, çalışanların hayatında önemli bir yer tutmakta. Özellikle emeklilik yaşının düşürülmesi ve yeni imkanların tanıtılması, erken emeklilik konusunda çalışanların ilgisini çekiyor. Erken emeklilik, bireylerin belirli şartlar altında normal emeklilik yaşından önce emekli olabilmelerini sağlayan bir düzenlemedir. Bu imkanlardan yararlanma şartları ise 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile belirlendi.
Kanun, 2008 yılından itibaren kadın çalışanlara, doğum yapmaları halinde, doğum borçlanması yapma hakkı tanıdı. Başlangıçta sadece Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Bağ-Kur kapsamındaki kadın çalışanlar için geçerli olan bu hak, daha sonra Emekli Sandığı kapsamındaki kadın çalışanları da içerecek şekilde genişletildi.
Doğum borçlanması, kadın çalışanın sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra doğan ve hayatta olan çocukları için, doğum sonrası çalışmadığı sürelerin iki yıla kadar olan kısmı için yapılabilmekte. Bu süre zarfında kadın çalışanın doğum izni, ücretsiz izin veya işten ayrılma gibi nedenlerle çalışmaması ve sigorta primlerinin ödenmemesi gerekiyor.
Ayrıca, staj sigortası kapsamında olan ve daha sonra uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışmaya başlayan kadınlar için de doğum borçlanması yapılabilmektedir. Kadın çalışanlar, doğum borçlanması hakkının, sigortalı çalışmaya başlamadan önce doğan çocuklar için de uygulanmasını talep etmektedirler. Bu taleplerinde, erkek çalışanların askerlik süreleri için borçlanma yapabilmelerini örnek göstermektedir. Erken emeklilik imkanlarından yararlanma şartları ve detayları, çalışanların sigortalılık durumlarına ve kişisel koşullarına göre değişiklik gösterebilir.
ERKEN EMEKLİLİK SAĞLAYACAK
Staj sigortasına dayanarak yapılanlar dışındaki doğum borçlanmaları sadece eksik prim günlerini tamamlamaya imkân sağlıyor. Yaşı doldurduğu halde prim günü eksiği olanların emeklilik tarihlerinin gecikmesini önlüyor. Sigorta öncesi doğan çocuklar için doğum borçlanması hakkı geldiğinde ise sigorta başlangıç tarihi, borçlanma yapılan süre kadar öne çekilecek. Sigorta başlangıç tarihinin öne çekilmesi, özellikle çalışma hayatına 2000 ve öncesinde başlayanların emeklilik yaşını da öne çekecek ve erken emeklilik fırsatı sağlayacak. Örneğin, ilk defa sigortalı çalışmaya 1 Ocak 2000 tarihinde başlayan 4/1-a statüsündeki kadın, 1995 yılında doğan çocuğu için doğum borçlanması yaptığında emeklilik yaşını 58'den 55'e düşürebilecek.
ÜÇ ÇOCUK İÇİN 2'ŞER YILA KADAR BORÇLANMA
Doğum borçlanması, 3 çocuk için 2'şer yıla kadar boşta geçen süreler için yapılabiliyor. Tüm sürenin borçlanılması zorunlu değil.
10 YIL PRİM YETİYOR
Kısmi emeklilik de denilen yöntemde ise 15 yıl ve 3600 günü dolduranlar daha fazla çalışmadan emekli olabiliyor. Burada ise yaş şartı kadınlarda 58, erkeklerde ise 60'tan başlıyor. Bu imkan 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar için geçerli. Sonrası için ise prim 4500'e, yıl şartı 25'e çıkıyor.
YÜZDE 60 RAPOR YETER
Çalışırken iş yapabilme gücünü en az yüzde 60 kaybedenler sağlık raporu alarak malulen emekli olabiliyor. En az 1800 gün prim yeterli oluyor.
VERGİ İNDİRİMİ YAŞI KALDIRIR
Engelli çalışanlar en az yüzde 40 engellilik ile vergi indirimi aldıklarında yaş şartına bakılmadan 15 yıl 3 bin 600 günden başlayarak işe giriş tarihlerine göre 18 yıl 4680 güne kadar süreyle emekli olabiliyor.
YIPRANMA PAYI
Ağır işlerde çalışanlar, madenciler, gazeteciler, gemi adamları gibi mesleklerde çalışanlar sigortalılık sürelerine belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkanına kavuşuyor.
ANNEYE PRİM VAR
Başkasının bakımına muhtaç derecede engelli çocuğu bulunan annelerin de 1 Ekim 2008 sonrası primlerinin dörtte biri toplam primlerine ekleniyor. Bu süre yaş şartından da düşülüyor.
ERKEN EMEKLİLİK SAĞLAYACAK
Staj sigortasına dayanarak yapılanlar dışındaki doğum borçlanmaları sadece eksik prim günlerini tamamlamaya imkân sağlıyor. Yaşı doldurduğu halde prim günü eksiği olanların emeklilik tarihlerinin gecikmesini önlüyor. Sigorta öncesi doğan çocuklar için doğum borçlanması hakkı geldiğinde ise sigorta başlangıç tarihi, borçlanma yapılan süre kadar öne çekilecek. Sigorta başlangıç tarihinin öne çekilmesi, özellikle çalışma hayatına 2000 ve öncesinde başlayanların emeklilik yaşını da öne çekecek ve erken emeklilik fırsatı sağlayacak. Örneğin, ilk defa sigortalı çalışmaya 1 Ocak 2000 tarihinde başlayan 4/1-a statüsündeki kadın, 1995 yılında doğan çocuğu için doğum borçlanması yaptığında emeklilik yaşını 58'den 55'e düşürebilecek.
