Türkolog, dil bilimci Dr. Yusuf Gedikli’nin kaleme aldığı “Avrupa’da Türkistan Çin ve Hindistan’ı Araştırma Tarihi” adlı eseri Post yayınlarından çıktı. Kitap, Rus tarihçisi ve doğu bilimcisi Vasili Vladimiroviç Barthold’un gezip dolaştığı eski Türkistan köy ve kentlerine ilişkin makalelerinden oluşmaktadır. Yapıtta dört kısa ve iki uzun makalesi yer almaktadır.
Gedikli’nin eserini okudukça, makaleleri Arap Abecesinden Latin alfabesine aktarırken dikkatle ve özenle hazırladığını, tenkitlenmiş ve yeni neşirlerle karşılaştırdığı görülmektedir.
*
Gedikli, eserine yazdığı Ön Söz’de, Barthold’la ilgilenmesine rahmetli Necdet Sevinç Beyin neden olduğunu belirterek bu anısını şöyle anlatmaktadır: “Kendisi 2008’de bana Barthold’un ‘Orta Asya’da Moğul fütuhatına kadar Hıristiyanlık’ makalesinin fotokopisini vermiş, bunu Türkçeye aktarmamı rica etmişti. Amacı bilimsel çalışmalarında makaleden yararlanmaktı. Ben de onu kırmayarak metni Latin harflerine aktarmıştım. Makale hayli uzundu. Gönlüm epey emek harcadığım makalenin gün yüzü görmesini arzuluyordu. Yanına birkaç makale daha ekledim, küçük bir kitap olarak basılması için hazırladım. Kitabı basması için yayıncı arkadaşım Hayri Ataş’a verdim. O da ‘Ağabey istersen Barthold’un Avrupa’da ve Rusya’da şarkı tetebbu tarihi makalesini de Latin harflerine aktar; hepsini bir arada basalım’ deyince kabul ettim. Böylece bu eser meydana geldi.”
*
Yusuf Gedikli, Türk halkının ‘canı tez’, ‘sabırsız’ dediği şahsiyetlerden biridir. Bunu kendisi de söyler. Ancak, kitap konusuna geldiğinde çok hassastır, sabırlıdır. Eserin en iyisi olması için çabalar. Bu da kitaplarının değerini artırır ve vazgeçilmez kılar.
Gedikli’nin elimizdeki bu yapıtı öncekiler gibi bu düşüncemizi ispatlamaktadır. Eserin ilk sayfalarında “Vasili Vladimiroviç Barthold’un Hayatı ve Yapıtları Hakkında” geniş bilgi vermektedir. Ardından kitabı nasıl hazırladığını “Metinler ve Metinleri Aktarma Yöntemi” başlığı altında anlatmaktadır. Sonra ünlü Rus tarihçisinin biyografisini vermekte, Türkiye’de yayımlanmış diğer makalelerinden bahsetmektedir.
*
Barthold, 15 Kasım 1869’da Petersburg’da doğdu, 19 Ağustos 1930’da aynı yerde öldü. 1891 yılında Peterburg üniversitesi doğu dilleri fakültesini bitirdi. Almanya’ya gönderildi. Theodor Nöldeke, M. Müller ve diğer doğu bilimcilerin derslerini izledi. İslam kaynaklarını incelemek için Türkistan’a gitti, kazılara katıldı. Birçok eski Türkistan köy ve kentlerini tespit etti. “Moğol istilası devrinde Türkistan” teziyle doktor oldu. 1901’de profesörlüğe yükseldi. 1913’te Rusya bilimler akademisine üye seçildi.
Barthold, 1926’da İstanbul Darülfünunu Türkiyat Enstitüsünün çağrılısı olarak İstanbul’a geldi, Orta Asya Türk tarihi konusunda 12 ders verdi. Ders notları önce 1927, sonra 1975’te yayımlandı. 400’den fazla eseri (kitap ve makalesi) vardır. Başlıcaları “Moğol istilası devrinde Türkistan (2 cilt, 1898-1900)”, “Avrupa’da ve Rusya’da doğunun öğrenilmesi tarihi (1912, 2. baskı 1925)”, “Uluğ Bey ve zamanı (1918)”, “İslam (1918)”, “Türkistan Tarihi (1922)”, “İslam alemi (1922)”, “İran: tarihi icmal (1926)”.
*
Yusuf Gedikli, makaleleri aktarma yöntemi hakkında bilgi vermektedir. Metinlerin dilinin zamanının yazı diline göre normal, günümüze göre çok ağır olduğunu belirtirken buna rağmen hiçbir kelimeyi değiştirme yoluna gitmediğini, sadece günümüz imlasına uygun yazdığını ifade etmektedir. Metinlerin aktarımında dikkat ettiği hususlar hakkında ayrıca bilgi vermektedir.
*
Kitapta yer alan makalelerin başlıkları şöyle: “Kutadgu Bilig’in Zikrettiği Buğra Han Kimdir?”, “Orta Asya’da İslamiyet’in İntişar Ettiği Zamana Ait Bir Abide”, “Radloff’un Lügatini Yeniden Neşir Meselesi”, “M.T. Çaplika”, “Orta Asya Türkleri (İlh)”, “Oksford 1918”, “Orta Asya’da Moğul Fütuhatına Kadar Hıristiyanlık”, “Avrupa ve Rusya’da Şarkı Tetebbu (Araştırma) Tarihi”.
Yapıt, Kaynakça ve Dizinler ile sona ermektedir.
Esen kalın.
