İkram Çınar, "Atabek Yurdu Jeokültürel Yaklaşım" adlı yapıtında, Ahıska Türkleri'nin yaşadığı coğrafyadan bahsederken, bölgenin "Şimdiki Gürcistan'da bulunan Ahıska'dan başlayarak Ardahan, Artvin, Kars, Erzurum ve Ağrı ilinin ilçelerini hatta Bayburt ve Gümüşhane'yi kısmen içine alan bir bölge" olduğunu belirtiyor. Yörenin kültür birikiminden de bahseden Çınar, "Atabek Yurdu kültürü, aslında Ahıska kültürü olarak adlandırılabilir" ifadelerini kullanıyor.
Çınar'ın verdiği bilgiye göre, "Ahıska ağzı, Oğuz Türkçesine dayalı Anadolu Türkçesidir. Oğuz ve Kıpçak Türklerinin kaynaşıp harmanlandığı bir coğrafya görünümü veren Artvin ilinin Ardanuç, Artvin Merkez, Yusufeli, Şavşat ilçeleri, Ardahan'ın Posof yöresi ile Çoruh ırmağı ve kollarındaki yerleşim birimlerinde" konuşulmaktadır.
Çınar'ın kitabı Atabek Yurdu hakkında önemli bilgiler içerirken, konu başlıklarından bazıları şöyle: "Tarihte Atabek Yurdu", "Kültür Bölgesi Olarak Atabek Yurdu", "Atabek Yurdu'nun Dağıtılması", "Atabek Yurdu'nun Yeniden Bütünleşme Zarureti", "Kafkas Jeopolitiği ve Avrasya", "Kafkasya ve Türkiye", "Türkiye'nin Bağımsızlığının Bedeli", "Kafkasya İle İlgilenen Devletler", "Ahıska'nın Dramı", "Ahıskalıların Sürgün Acıları sürüyor", "Gürcistan'da Ahıska Türkleri'ne 'Dönmeyin' Yasası", "Tarihte İz Bırakmak Belge Bırakmaktır."
Kitabın öneminin daha iyi anlaşılması için bazı alıntılar yapmayı doğru görüyoruz.
***
1877-78 (93 Harbi) Osmanlı Rus Savaşı'ndan sonra Ayastefanos Antlaşması) Kars, Ardahan ve Batum da Rusların eline geçmiştir. Göçler bu dönemde de sürmüştür. İlk dünyayı paylaşma savaşında kısa bir süre kurtarılan topraklardan Kars, Ardahan ve Artvin Türkiye'de kalırken; Batum ve Ahıska, Moskova antlaşmasıyla yeniden terk edilmiştir. Batum ve civarı Kars antlaşmasıyla Acarya (Acaristan) olarak özerk yönetime kavuşturulmuş, Ahıska'nın bu olanağı da olmamıştır.
Ahıska, 29 Ekim 1918'de geçici bir hükümet kurarak bağımsız olur. 30 Kasım 1918'de Kars Milli Şura Hükümeti'ne katılır. 4 Aralık 1918'de Gürcistan'ın işgaline uğrar. 2 Şubat 1919'da Gürcülerden kurtarılır, bir ay sonra yeniden işgale uğrar. 7 Mart 1921 de Moskova Antlaşması'yla Türk Ordusu Batum, Ahıska, Ahılkelek ve Acara'yı boşaltır. 13 Ekim 1921'de Kars Antlaşması'yla Doğu sınırı bugünkü biçimini alır. Ahıska Gürcistan'a bağlanır.
Türk jeopolitiğinin kayıpları Stalin döneminde de sürmüştür. 1920'li yıllarda Azerbaycan'ın Zengezur (Zengizor) bölgesi Azerbaycan Türkleri'nden alınarak Ermenistan'a verilmiş ve Ermenistan'ın İran ile sınır komşusu olması sağlanmıştır. Bu bölgeden 1948-1953 yılları arasında yüz binlerce Azerbaycan Türk'ü uzaklaştırılmış ve Ermeniler yerleştirilmiştir. Zengezur, Azerbaycan coğrafyasında özel bir konuma sahip en eski Türk yurtlarından olup Türkiye, Ermenistan, İran ve Nahçivan arasındaki doğal sınırı tamamlayan dağlık bir bölgedir.
***
Bu arada konuyla ilgili bir başka bilgiyi biz köşemize alalım.
Kuman Türkleri, 11. yüzyıldan sonra Gürcistan topraklarıyla birlikte, Doğu Karadeniz'de Artvin, Rize, Trabzon ve Erzurum'un kuzey ilçelerine yerleşmiştir.
"Borçka", Kumanlarda bir oymağın adıdır. Bu oymak, Artvin'de yerleştiği yere kendi adını vermiştir.
Dil bilimci Dr. Yusuf Gedikli, Artvin'in Borçka ilçesiyle ilgili yaptığı araştırmada, "Borçka'nın Kuman Türkçesinde 'kurt yavrusu' anlamına geldiğini" belirtiyor.
