Semavi kökenli üç dinin ortak noktalarından biri olan Mesihlik inancı, tarih boyunca hep gündem konusu oldu. Musevilik, İsevilik ve İslamiyet tarihi içinde bir çok kez Mesihlik (Mesianic) hareketler yaşandı.
İbrani tarihinde Menahem (MS 71), Simon Bar Kohba (MS 132), İran'lı David Alroy (İbn Er Ruhi) (1146-1160), Endülüs'lü Abraham Ebulafia (13. yy), İsaac Luria (14.yy) gibi çok sayıda sahte mesih hareketi yaşandı.
Kabala'ya dayanan bütün bu mesianic hareketlerin ortak çıkış noktası, İsrailoğulları'nın kurtuluşunu sağlayarak, Kudüs'te Süleyman Mabedini yeniden inşa etmek ve Yahudileri Kudüs'te toplayarak büyük İsrail devletini kurmaktı.
Osmanlı devleti de bu mesianic hareketlerden birinden etkilendi. Bizim tarihimizde yaşanan en önemli Mesih hareketi Sabatay Sevi (1626-1676) ile yaşandı.
13'ncü yüzyılda, İberya Yarımadasında Endülüs İslam devleti otoritesi zayıflamıştı.
1469'da Fransa Kralı 4'ncü Henry'nin kız kardeşi Kastille Kraliçesi Isabella ile Aragon Kralı Ferdinand evlenmiş ve krallıklarını birleştirerek bugünkü İspanya'nın temellerini atmıştı.
Nihayet 31 Mart 1492'de Ferdinand ve Isabella, bir ferman (El Hamra Fermanı) yayınlayarak ülkelerinde yaşayan Yahudilerin Katolik olmasını, aksi halde ülkelerini terk etmesini istedi.
Bazı Yahudiler Engizisyon mahkemelerinde yargılanarak, Katolik Hıristiyan oldu. Kabul etmeyenler ise gemilere doldurularak Atlantik Okyanusuna bırakıldı.
Atlantik Okyanusuna bırakılan bu Yahudilerden yaklaşık 40 bini, Sultan 2'nci Bayezid Han'ın izniyle Osmanlı İmparatorluğu'na sığındı.
Genel olarak Selanik, İzmir, Edirne, İstanbul, Bursa, Bağdat gibi şehirlere yerleşen bu Yahudilere Seferad (Sefardim) Yahudisi denir.
1493'te Sicilya'dan kovulan Yahudiler, 1496'da ise Portekiz'den kovulan Yahudiler, Osmanlı İmparatorluğuna sığındı. Avrupa'dan kaçan/kovulan Yahudilerin Osmanlı İmparatorluğuna göç hareketi Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışına kadar devam etti.
Sabatay Sevi'nin ailesi de 1492 göçüyle İspanya'dan göçüp Mora'ya, daha sonra da İzmir'e yerleşmişti.
Sabatay Sevi, 1 Ağustos 1626'da İzmir'de doğdu. Sabatay Sevi'nin babası Mordehay Sevi (Kara Menteş) adlı tanınmış bir tüccar ve sarrafbaşıydı.
Küçük yaştan itibaren dini inançlarına düşkün olan Sevi, dönemin hahamlarından Tevrat, Talmud, Kabala ve Mistisizm dersleri aldı. İbranice öğrendi.
Sabatay Sevi, aynı zamanda tarih okuyup, dönemin siyasi olaylarını da yakından takip etti. Aynı dönemde Avrupa'daki Martin Luther ve Protestanizm hareketinden etkilendi. Özellikle İsaac Luria'nın fikirlerinden etkilendi.
Bütün bu atmosferden yetişen Sabetay Sevi, nihayet 1648'de, 22 yaşındayken Mesihliğini ilan etti.
Ancak dönemin hahamları, Sevi'yi ciddiye almayarak akli dengesini kaybetmekle itham etti.
Mesihlik iddiasından vazgeçmeyen Sevi, kısa süre sonra Yahudi Hahamlar tarafından "aforoz" edildi. Bunun üzerine İzmir'de tutunamayacağını anlayan Sevi, kendisine taraftar bulmak ve fikirlerini yaymak için İzmir'i terk etmeye karar verdi.
1648-1659 yılları arasında yurt gezisine çıkan Sabatay Sevi, Mora, Selanik, İstanbul gibi Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı yerlere giderek taraftar bulmaya çalıştı. Ancak aradığı ilgiyi ve desteği bulamayınca 11 yıl sonra İzmir'e geri döndü.
Bir süre İzmir'de sessiz sedasız hayat süren Sevi, 4 yıl sonra 1663'de yeniden "Mesihliğini ilan etti". Ancak bu kez işi sağlama alıp Mesihliğini hahamlardan gizledi.
Sevi, bu kez Ortadoğu seyahatine çıkarak Kahire ve Kudüs'e gitti (1663-1666).
Sevi'nin bu 3 yıllık Ortadoğu gezisi esnasında Mesihlik mayası tuttu. Kudüs'te tanıştığı Raphael Joseph Tchelebi (Yusuf Çelebi) ve Gazze'li Abraham Benjamin Nathan (1644-1680) sayesinde ciddi finansman ve taraftar desteği sağladı.
Sabatay Sevi, yine bu dönemde Sara adlı Yahudi bir kadınla evlendi.
Yusuf Çelebi ve Abraham Nathan'ın desteğini alan Sabatay Sevi, 1665'te, 39 yaşında Kudüs'te ikinci kez Mesihliğini ilan etti.
Sabatay Sevi, 1666'da kendisine inanan büyük bir taraftar gurubuyla İzmir'e döndü. İzmir'li hahamlara Mesih olduğunu söyledi. İzmir'li hahamlar, Sabatay Sevi'yi ikinci kez aforoz etti.
Ancak durumdan endişe duyan Yahudi dini otoritesi, Yahudi Cemaati arasında iç savaş çıkabileceği endişesiyle Sabatay Sevi'yi Topkapı Sarayına, yani Osmanlı İmparatorluğu makamlarına şikayet etti.
Bunun üzerine, Sabatay Sevi, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'nın emriyle tutuklanarak Çanakkale Aydos Kalesine (Kumkale) hapsedildi (Şubat 1666).
Sabatay Sevi ve Sabatayizm hareketi, kısa süre başka bir evreye geçip büyüyecek ve Osmanlı devletinin yıkılmasında rol oynayacaktı.
(devam edecek)
