Noktalama
Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere noktalama işaretleri kullanılır.
Noktalama işaretlerinden nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru, ünlem, tırnak, ayraç ve kesme işaretleri ait oldukları kelimelere bitişik olarak yazılır ve kesme dışındaki işaretlerden sonra bir harf boşluğu ara verilir.
Nokta (.)
1. Cümlenin sonuna konur: Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.
Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu. (Reşat Nuri Güntekin)
2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Doç. (yardımcı doçent), Prof. (profesör), Cad. (cadde), Sok. (sokak), s. (sayfa), sf. (sıfat), vb. (ve başkası, ve benzeri, ve benzerleri, ve bunun gibi), Alm. (Almanca), Ar. (Arapça), İng. (İngilizce) vb.
3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 3. (üçüncü), 15. (on beşinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent vb.
4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII - XIV. yüzyıllar arasında vb.
5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:
I. 1. A. a.
II. 2. B. b.
6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 29.5.1453, 29.X.1923 vb.
UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz: 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923 vb.
7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren 09.15'te kalktı. Toplantı 13.00'te başladı.
Tören 17.30'da, hükûmet daireleri kapandıktan yarım saat sonra başlayacaktır.(Tarık Buğra)
8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:
Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.
9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur: 1.000, 326.197, 49.750.812 vb.
10. Genel ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.gov.tr
11. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 4.5=20, 12.6=72 vb. (tdk.gov.tr)
BUNLAR DA KISA KISA
* Mevlüt Tezel, Sabah, 10.04.2021: "Ünlü şarkıcı, 15 bin yarka cinsi tavuk aldığını.."
Yarka bir cins adı değil, "büyük piliç" anlamında, tavukların bir evresidir.
Yeni doğmuş yavrularına civciv, genç ve gelişme çağında olanlara piliç, yumurtlama olgunluğuna henüz ulaşmamış, ergenlik öncesi dönemdeki dişiye yarka, cinsi olgunluğa ulaşmış ergin dişilere tavuk, ergin erkeklere horoz denir. Tavuk cinsleri, "http://tavukk.com" sitesinde belirtilmektedir.
* Fadime Özkan, Star, 24.09.2016: "ETÖ'nün ki tamamen dahili mesela..."
Aitlik eki -ki kelimeye ulanır.
Doğru yazım: ETÖ'nünki.
* hurriyet.com.tr, 10.11.2019: "Bakan Soylu'dan '10 Kasım' mesajı: "...İstiklâl Marşı'mızın dizelerinde, 'Ulusum, korkma, nasıl böyle bir imanı boğar/Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar' hitabıyla..."
Mehmet Akif'in dizelerine ihanet!
"Ulusum" değil, "ulusun", "ulusun"...
Hataya 18.800 site ortak olmuş!
* Özgür Özel, FOX TV, 12.04.2021/9.28: "Kapalı bir salonda..."
Salonlar zaten kapalıdır. Gereksiz anlamsal yineleme yapılarak "kapalı salon" denilemez.
Böyle giderse, "dişi gelin, erkek damat, erkek horoz" denilebilir.
Hazırlıklı olalım.
* Aslı Aytekin, TRT Nağme, 26.01.2019/10.35: "2 Şubat 1985 yılında...."
Gün, ay ve yıl belirtildikten sonra "tarihinde" denilir.
Bu kadar basit bir bilgiyi, TRT'de spikerlere öğretecek biri yok mu?
Hepsini ayrı ayrı mı eleştireceğiz?
