Zorunlu durumlar dışında uzun hecelerin düzeltme işaretiyle gösterilmesi Türk Dil Kurumu'nda kabul görmemiştir. Uzun söylenmesi, okunması gereken heceler; kulak yoluyla dinlemeye, anlamaya bırakılmıştır. Bu işaret, kâgir, karargâh gibi daha çok 'k' ve 'g' ön damak ünsüzleriyle kullanılan ünlüleri ince okutmak üzere kullanılmış. Beklenti; uzun hecelerin giderek kelimelerde erimesi, kısalması yönündedir. Bunun için de can örneği verilebilir. Ünlüsü uzun olan Farsça kökenli can, gerçekten bugün kısa söylenir. Hayat, zaman, ahbap kelimeleri de böyledir. Ancak can kelimesi sesliyle başlayan bir ek aldığında da 'a' ünlüsü uzun söylenmezken hayat, zaman, ahbap kelimeleri hayatım, zamanında, ahbabım örneklerinde olduğu gibi son seslerindeki uzunluk yeniden ortaya çıkar. Can kelimesi üzerinde düşünürken burada ünlünün kısalmasının kullanım sıklığıyla ilgilisi olduğu kanaatindeyim. Yüzlerce yıldan bu yana can kelimesi dilde var olmuş; sözlüklerimizde yüze yakın çeşitli yapılar içinde ve anlamlarda kullanılmış, deyimlerde yer almıştır. Can simidi, can yeleği, can pazarı, canciğer kuzu sarması, can kulağıyla dinlemek vb. Bunların her birinin dile nasıl mal olduğu, kimlerin türetip kullandığı incelenmeye değer. Kelimelerdeki bu olağanüstü anlamlar, anlam biliminin konuları arasında değerlendirilebilir. Canla başla, can kulağıyla, canı burnunda, can damarı örneklerinde can organ adlarıyla da kullanılmış. Yürek ile kullanımını Şemsettin Sami'nin Kamus-ı Türkî adlı eserinde can u yürekden biçiminde buluyoruz. Misalli Büyük Türkçe Sözlük bunu can u gönülden (yürekten) biçiminde sayfaları arasına almış. Türk Dil Kurumu'nun Yazım Kılavuzu'nda ise kelime bitişik ve bağlama ünlüsü u belirtilmeden canıgönülden biçimindedir. Yazım Kılavuzu'nda bir de canıyürekten biçimi var. Anlaşılan eski can u yürekten biçimi kullanım sıklığını yitirirken can u gönülden yaygınlaşmış. Türk Dil Kurumu'nun 2010 tarihli Yazım Kılavuzu'nda kelime canıgönülden, canıyürekten biçiminde geçiyor. Nijat Özön ise Büyük Dil Kılavuzu adlı çalışmasına bu kelimeyi canu gönülden biçiminde almış. Aynı durumu bu yapıdaki başka kelimelerde de görüyoruz. Örnek olarak bir hukuk terimi olan ahz u kabz Türk Dil Kurumu'nun Yazım Kılavuzu'nda ahzükabz biçimindedir. (Hamza Zülfikar, Türk Dili)
BUNLAR DA KISA KISA
* Hıncal Uluç, Sabah, 18.09.2020: "Facebook, Tweeter, Instagram mesela..", "Mesela, Tweeter, Facebook, Instagram..."
Hıncal Uluç, isimleri yazarken de duyarlı davranmıyor! "Twitter" yazmak o kadar zor değil. Ha gayret...
* TYB Şeref Başkanı D. Mehmet Doğan tutarsız davranmaya devam ediyor!
Önce doğruyu yazıyor, sonra da yanlışı hem de aynı yazıda: - Mevhibe Hanım'ı - Mevhibe Hanım - Mevhibe hanımın - Mevhibe hanıma (Karar, 17.08.2020) Biz de eleştirmeye devam edeceğiz!
* Mesut Hakkı Caşın, CNN Türk, 18.09.2020/22..24: "Bir kabus var."
"Karabasan" anlamındaki kelime "kâbus" şeklinde seslendirilir. Mesut Hakkı Caşın, "kapuska" der gibi "kabus" diyor. "Kâ" hecesi ince olarak seslendirilecek! Caşın, bir de tamam yerine "okey" demiyor mu?
* D. Mehmet Doğan, Karar, 29.06.2020: "Sömürge imparatorluğunun varisi cumhurbaşkanı..."
"Kalıtçı" anlamındaki kelime "vâris"şeklinde yazılır. Bilindiği gibi "varis"in anlamı, "Toplardamar genişlemesi, ordubozan"dır. Bir şapka deyip geçmeyelim!
* Yüksel Aytuğ, Sabah, 22.09.2020: "Ne mutlu Türküm diyene..."
Yüksel Aytuğ, Hıncal Uluç ağabeyine öykünmüş olacak ki kesme imini kullanmamış! "Ne mutlu Türk'üm diyene..." Ne derler? "Üzüm üzüme baka baka kararır."
* Hıncal Uluç, Sabah, 25.09.2020: "Cumhuriyetle beraber. Yani 1923 yılında."
Hıncal Uluç kurallara uymamakta kararlı. Biz de onu eleştirmeye kararlıyız! Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Doğru yazım: Cumhuriyet'le...
