Dilimizde sert ünsüzle biten kelimeler sert ünsüzle başlayan ekler alır: aç-tı, aş-çı, bak-tım, bas-kı, çiçek-ten, düş-kün, geç-tim, ipek-çi, seç-kin, seç-ti, süt-çü vb. Yumuşak ünsüzle biten kelimeler ise yumuşak ünsüzle başlayan ekler alır: al-dı, an-dı, bil-gi, del-gi, göz-cü, ver-di, yol-da vb.
Ünsüzlerin Nitelikleri
Dilimizde yirmi bir ünsüz vardır: b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z
Ünsüzler ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre iki gruba ayrılır:
1. Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlere yumuşak (ötümlü, tonlu) ünsüzler adı verilir: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
2. Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzlere sert (ötümsüz, tonsuz) ünsüzler denir: ç, f, h, k, p, s, ş, t
Kökeni Türkçe olan kelimelerin sonunda b, c, d, g ünsüzleri bulunmaz. Ancak anlam farkını belirtmek üzere ad, od, sac gibi birkaç kelimenin yazılışında bu kurala uyulmaz: ad (isim), at (binek hayvanı); od (ateş), ot (bitki); sac (yassı demir), saç (kıl).
Dilimizdeki hac, şad, yâd gibi birkaç örnek dışında, alıntı kelimelerin özgün biçimlerinin sonlarında bulunan yumuşak ünsüzler sertleşir: kitap (UYARI: Bazı alıntı kelimelerde yumuşama olmaz: ahlak / ahlakın, cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrakı, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka, sepet / sepeti, tank / tankı vb.
Çok heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında sonlarında bulunan p, ç, t, k ünsüzleri yumuşayarak b, c, d, ğ'ye dönüşür: kelep / kelebi; ağaç / ağacı, kazanç / kazancı; geçit / geçidi, kanat / kanadı; başak / başağı, bıçak / bıçağı vb. Ancak birden fazla heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşamayan kelimeler de vardır: anıt / anıtı, bulut / bulutu, kanıt / kanıtı, ölçüt / ölçütü vb.
Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ise iki ünlü arasında korunur: ak / akı, at / atı, bük / bükü, ek / eki, et / eti, göç / göçü, ip / ipi, kaç / kaçıncı, kök / kökü, ok / oku, ot / otu, saç / saçı, sap / sapı, suç / suçu, süt / sütü vb. Buna karşılık tek heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşayan kelimeler de vardır: but / budu, dip / dibi, gök / göğü, kap / kabı, kurt / kurdu, uç / ucu, yurt / yurdu vb. (tdk.gov.tr)
BUNLAR DA KISA KISA
* TRT'ye ait "http://trttelaffuz.com" sitesi var ama çalışmıyor hem de yıllardır.
Sayın Başkanımızın bilgilerine.
@GulsevinGurer
*
uskudarmusikicemiyeti.com › suzinak › 56...
Ateş ve kül arası Kalbimdedir yarası Olsada yüz karası..."
"Dahi" anlamındaki "ki" bağlacı kelimeye ulanmaz!
Doğru yazım: "Olsa da yüz karası..."
* Aşırmacı Nidayi Sevim, cümlelerin yapısını değiştirerek bizden kurtulacağını sanıyor, yine de enseleniyor.
Gülistan dergisi: "Gerçekten de efsunlu şehir İstanbul bünyesinde barındırdığı binlerce"
Aşırmacı: Efsunlu şehir İstanbul bünyesinde barındırdığı binlerce"
* Aşırmacı Nidayi Sevim, cümlelerin yapısını değiştirerek bizden kurtulacağını sanıyor, yine de enseleniyor.
Gülistan dergisi: "Gerçekten de efsunlu şehir İstanbul bünyesinde barındırdığı binlerce..."
Aşırmacı: Efsunlu şehir İstanbul bünyesinde barındırdığı binlerce..."
* Ahmet Taşgetiren, Karar, 13.07.2021: " Kürtler'le ilişkili siyaset böyle şekilleniyor.", "Kürtler'in gözü önünde gerçekleşiyor."
-lar, -ler çokluk ekinden sonra ulanan ekler kesme imi ile ayrılmaz!
Doğru yazım: "Kürtlerle, Kürtlerin..."
* Aşırmacı Nidayi Sevim, http://gulistandergisi.com'da 18.10.2015'te yayımlana Medeniyetimizin Sessiz Şahitleri başlıklı yazıdan bölümler aşırarak Şehir ve Kültür dergisinin Eylül 2018 sayısına yapıştırıvermiş. Aklısıra kelimelerin yerlerini değiştirerek bizi uyutacağını sanmış köftehor.
* Turgay Güler mat olmaktan bıkmıyor, âdeta zevk alıyor.
Dr. Masum Türker'den düzeltme istiyor. Haksız istek Semiha Şahin tarafından da kabul görmüyor.
Kabahat TV yönetiminde Masum Türker çapında birinin karşısında Turgay Güler! (CNN Türk, 12.07.2021)
* Dr. Masum Türker Birlik Partisi'nin Cumhur İttifakı'nda olduğunu iddia eden iki safdile özel bir ders verdi,
İkisi de dut yemiş bülbüle döndü.
Kimler mi?
Turgay Güler ile Zafer Şahin! (CNNTürk, 12.07.2021/21.25)
* Birol Reçber, TRT Radyo 1, 10.07.2021/7.38: "Etiyopya Büyükelçiliği yapmış..."
Dış İşleri Bakanlığı'nın büyükelçileri, gittikleri ülkenin başkentlerinde görev yaptıkları için başkentlerin büyükelçileridir: Addis Ababa Büyükelçiliği...
