Türk Dil Kurumu rehberliğinde yazım kurallarını hatırlatmaya devam edelim. Bu hafta sayılar var...
1. Sayılar harflerle de yazılabilir: bin yıldan beri, on dört gün, haftanın beşinci günü, üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf vb.
Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır: 17.30'da, 11.00'de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kumaş, 1.250.000 kişi vb.
Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala, saat sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda vb.
Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon,milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir: 1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon 412 milyar vb.
2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir vb.
3. Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır: 650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşkr.)
4. Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz: %25, ‰50 vb.
5. Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır: altmışaltı, ellibir, yirmibir vb.
6. Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır: II. Dünya Savaşı; XX. yüzyıl; III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward; 1.XI.1928; I. Cilt; I)... II) ... vb.
7. Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur: 4.567, 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500 vb.
8. Sayılarda kesirler virgülle ayrılır: 15,2 (15 tam, onda 2); 5,26 (5 tam, yüzde 26) vb.
9. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır: 15., 56., XX.; 15'inci, 56'ncı, XX'nci vb.
UYARI: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz: 8.'inci değil 8'inci, 2.'nci değil 2'nci vb.
10. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: 2'şer değil ikişer, 9'ar değil dokuzar, 100'er değil yüzer vb.
11. Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır: 4/8'i (dört bölü sekizi), 1/2'si (bir bölü ikisi) vb.
12. Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz. (Türk Dil Kurumu)
***
BUNLAR DA KISA KISA
++++++++++++++++++
* Fotospor, 03.10.2016: "Kalkavan alakasız bir penaltıyla FB'nin canına ot tıkadı."
"Susturmak", anlamındaki deyimin doğrusu "Canına ot tıkamak" değil, "Çanına ot tıkamak"tır.
* Hıncal Uluç, Sabah, 25.02.2004: "Erdem, 'Meâli anlamayan nesle aşina olamayanlardan!..", "Ben de 'Meâli anlamayan nesle aşina olamayanlardanım."
Ahmet Haşim'in dizelerine ihanet eden kıdemli gazeteci. Türkçeyi çok iyi kullanırmış! Melal: Can sıkıntısı. Meal: Anlam
* Müge Anlı, atv, 11.03.2016/12.30: "Bir yudum yemedi..."
Yudum, sıvı içiminde ağza alınan miktardır.
Doğru ifade: "Bir lokma yemedi."
* Hıncal Uluç, Sabah, 20.08.2019: "Bu ne aptal mücadeledir?."
Mücadeleler aptal olmaz, aptalca (zarf, aptala yaraşır nitelikte, aptal gibi, aptalcasına) olur!
* Atıf Keçeci, Fanatik 02.10.2000: "Bu dakikalarda hakem Bülent Uzun ortaya çıktı."
Cümlenin daha açıklayıcı hâli: "Bu dakikalarda hakem Bülent Uzun sahneye çıktı."
* Arife Soydemir, TRT Nağme, 08.10.2016/16.20: "Tabii Mustafa Efendi..."
Arada şarkı da söyleyen Arife Soydemir hem bilmeyen hem de öğrenemeyenlerden. Tam yedi kere "Tabii Mustafa Efendi" diyor "Tabi" (Naşir) yerine!
* Sabahattin Önkibar, Yazılamayanlar, Kırmızı Kedi Yayınevi: "Partinin yarısı hapse girip yargılanıyor olacaktı."
Uydurma haber kipi "Yargılanıyor olmak!" İngilizce "present perfect continuous" haber kipinin Türkçesi sayılabilecek bu garabet ifade, dilimize yerleşti...
