Görev süresini tamamlayıp bulunduğu başbakanlık, bakanlık, valilik, müdürlük, başkanlık görevlerinden ayrılmış yöneticiler eskiden sabık sıfatı ile adlandırılırdı. Örnek olarak sabık devlet bakanı (adı soyadı). İlk hecesi uzun söylenen sabık sözü artık günümüzde önemini kaybetti. Ayrıca sabıka ile karıştırılma ihtimaliyle, kullanıcılar bu kelimeden uzak durmaya başladılar. Yerine de aradan bunca yıl geçmesine karşın bir hukuk terimi olabilecek uygun bir karşılık bulup konulamadı. Şimdi Sayın Süleyman Demirel’den bahsedilecekse, Sabık Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel yerine radyo ve televizyonlar bazen önceki sıfatını kullanıyorlar. Önceki görevinden ayrılmış olanlar için bazen de eski sıfatları kullanılıyor. Eski müdürümüz falanca rahatlıkla denebiliyor ama cumhurbaşkanları söz konusu olduğunda eski sıfatı uygun düşmüyor.
Bu sıralar B Televizyonu, Sayın Süleyman Demirel’den bahsederken Önceki Cumhurbaşkanımız sıfatını kullanıyor (13.6.2006, saat 20.30 haberleri) Bu durumda Süleyman Demirel’den bahsederken kullandığımız önceki Cumhurbaşkanı sıfatıyla sorun çözülmüyor. Ondan öncekiler için hangi sıfatı kullanalım? Önceki konumda olmayan Cumhurbaşkanı Turgut Özal için ne demeli, hangi sıfatı getirmeliyiz?
Karşılığını bulamadığımız veya bulup da yerleştiremediğimiz pek çok terim gibi sabık terimi de unutulup gittiğine göre bu durumda görev süresini tamamlamış cumhurbaşkanlarımız için Üçüncü Cumhurbaşkanı …. , Dördüncü Cumhurbaşkanı ... veya Beşinci Cumhurbaşkanı ... diye bir adlandırma yapabiliriz. Sayılarla ifade etme hem bizi eski sıfatını kullanmaktan kurtarır, hem de bu sıralamayla adlandırmaya bir kolaylık getirir. Devam edecek. (Prof. Dr. Hamza Zülfikar, www.turkedebiyati.org)
BİR SÖZLÜĞÜN İRDELENMESİ
Bir sözlükte intihal, kelimelerin anlamlarını aynen yazmak değildir. Fikri takiptir. Yani liste hâlinde madde başlarını aynen yazmaktır. Şener Mete'nin Telaffuz Sözlüğü'nde kişi adları şöyle sıralanıyor: Abbas, Adil, Adile, Afitab, Agâh, Akil, Aleyhisselam Aliye, Alp, Arif, Arzu, Asaf, Asuman, Ateş, Atıf, Atıfet, Avni, Azer, Baha, Bahar, Bahri, Bahriye, Banu, Baran, Bedia, Bedri, Bedriye, Behice, Behiye, Behlül, Behram, Bengü, Bergüzar, Berk, Berna, Besim, Beşir, Beyhan, Beyza,Bilal, Buğra, Burak Burhan,Buse, Bülent,Büşra, Cahit, Cavit, Cem, Cemal, Cemil, Cemile, Cengiz, Ceren, Cevdet, Cezmi...
Türkçe Telaffuz Sözlüğün'de, Serhat Demirel'in kişi adları da aynı şekilde sıralanıyor, Mesela Alp ile Arif arasında herhangi bir kişi adı bulunmuyor. Oysa Alp ile Arif maddesi arasında sözlüklerde 17 adet kişi adı mevcut. Dr. Demirel bunların bir tekini bile almamış. Fikri takip ancak bu kadar olur. Alp ile Arif arasında, diğer sözlüklerde yer alan 17 ismi anlamlarıyla sıralayalım ki bundan sonraki sözlüğüne de bir katkımız olsun.
Alpay: Güçlü, cesur
Alper: Yiğit kişi
Alperen: Yiğit ve ermiş kişi.
Alphan: Yiğit han.
Alptekin: Yalnız ve uğurlu cesur kişi
Alptuğ: Yiğit tuğu, yiğitlik simgesi.
Altay: Asya’da Batı Sibirya ile Moğolistan’ı ayıran dağlık alan.
Altuğ: Kırmızı tüy.
Altunç: Kızıl tunç.
Altuner: Çok değerli kimse, altın yiğit.
Alvin: Soylu arkadaş.
Amir: Devlete ait, şenlendiren
Anıl: Amaç, maksat.
Aras: Kalın Yün, At kılı anlamında (Aras Nehri)
Arda: Asa, işaret için dikilen değnek. Ardıl, sonra gelen, halife.
Arel: Dürüst ve temiz kimse.
Arıcan: Temiz kimse.
BUNLAR DA KISA KISA
Müge Anlı, atv, 16.12.2019/12.04: "Zeynep'in söylediklerine ithafen mi söylediniz?"
Fenomenimiz "hitaben" (hitap yoluyla) zarfı yerine "ithafen" (ithaf yoluyla) zarfını kullanıyor!
Ersoy Dede, Star, 02.01.2021: "Azımsanmayacak bir kitlenin spokesman’i olarak ortaya çıkmış olabilir mi?" Türkçe karşılığı (sözcü/temsilci) varken İngilizcesini (spokesman) kullanmak!
Melik Yiğitel, CNN Türk, 11.08.2020/22.42: "Anadolu'ya çıkınca 'No way out'..." Türkçe karşılığı (çıkış yok) varken İngilizcesini kullanmak!
