Bir il adı olan Sakarya'yı ırmak adından nasıl ayıralım? Sakarya Irmağı biçiminde yazarsak, ırmağı ilden ayırmış olur muyuz? "Hangi durumda il, hangi durumda ırmak olduğu cümlenin gelişinden anlaşılır, yazıda da bu özellik anlamdan çıkartılabilir; bu bakımdan yalnızca Sakarya sözünün ilk harfini büyük yazmak yeterlidir." deyip işin içinden de çıkılabilir. Ancak bu da çözüm olmuyor; uygulamada kimisi Van Gölü, Sakarya Irmağı, kimisi Van gölü, Sakarya ırmağı yazıyor. Irmak adı Kızılırmak ile yerleşim yerinin adı olan Kızılırmak adlarının ikisi de bitişik yazıldığından imlâda bir karışıklık yaratmadığı gibi bunların ne zaman ırmak, ne zaman yerleşim yeri olduğu cümleden anlaşılıyor. Ama bir yerleşim adından ismini alan Konya Ovası, Haymana Platosu, Çanakkale Boğazı, Antalya Körfezi, Beyşehir Gölü yanında herhangi bir yerleşim yeri adıyla karışmayan Tuz gölü, Kuskunkıran geçidi, Saros körfezi gibi tamlama biçimindeki adların ikinci kelimesini, burada yazdığımız gibi, küçük harfle mi başlatalım? Bunlar da diğerleri gibi bir coğrafya adı olduğuna göre, birlik olsun diye, söz konusu tamlamaların da ikinci kelimelerinin ilk harfi Tuz Gölü, Kuskunkıran Geçidi, Saros Körfezi biçiminde büyük mü olsun?
Bir sıfat tamlaması biçiminde olan Acıgöl'ün imlâsında bir sorun yoktur, çünkü bu kelime bitişik yazılmaktadır. Ancak Acıgöl örneğinde olduğu gibi bir sıfatla kurulan bu tür tamlamalar yapılan yayınlarda her zaman bitişik yazılmıyor. Küçük bir sorun gibi görünen bu tutarsızlıklar, haritalarımıza, ders kitaplarımıza, ansiklopedilerimize imlâları çelişkili örnekler olarak yansıyor. Türk Dil Kurumu uzmanlarıyla Bayındırlık Bakanlığı ve İç İşleri Bakanlığı uzmanları bir araya gelerek birkaç toplantıda bu tutarsızlıklara son verip, yayınlarda istikrar sağlayabilirler.
İlçenin adı Elmadağ, dağın adı ise Elma Dağı veya Elma dağı. Bunun gibi ilçe adı Emirdağ, yanı başındaki dağın adı Emir Dağı veya Emir dağı. İlçenin adı Arpaçay, ırmağın adı Arpa Çayı veya Arpa çayı; Eciyas mı Erciyes mi? Karayollarının yayımladığı haritalarda göl, ırmak, çay adları bazen küçük bazen büyük. Bu adların tek tek görüşülüp standardı sağlanmalıdır. (Prof. Dr. Hamza Zülfikar, gulceedebiyat.net)
BUNLAR DA KISA KISA
* İsmail Küçükkaya, FOX TV, 13.05.2020/7.40: "Rakkamlara dikkatle bakalım..."
"Sayıları göstermek için kullanılan işaretlerden her biri" anlamındaki kelime "rakam" şeklinde yazılır ve seslendirilir!
* Nedim Şener, CNN Türk, 15.05.2020/22.17: "Hukuğu bilir...", "Hukuğun yanında olmaktır."
Hukuk kelimesine sesli harf ya da sesli harfle başlayan bir ek ulandığında "k" yumuşamaz: hukuku, hukukun...
* İsmail Küçükkaya, FOX TV, 28.02.2020/9.00: "Tedaviler devam ediyorlar."
Özne; cansız varlıklar, soyut kavramlar, hayvanlar, eylem ve zaman adları olduğunda yüklem tekil olur. Doğru yazım: Tedaviler devam ediyor.
* Esra Erol, atv, 01.05.2020/17.54: "Aklıselim düşünmeye çalışın!"
"Aklıselim"in anlamı "sağduyu"dur. Hiç sağduyu davranın" denilir mi? Doğru ifade: Aklıselim ile düşünmeye çalışın!
* Fadime Özkan, Star, 13.05.2020: "Hızlı yaşa, geç öl, cesedin de yakışıklı olsun"
Geç ölenin cesedi nasıl yakışıklı olurmuş bakalım? "Hızlı yaşa, genç öl..." demek varken!
