Kişi adı olarak kullanılan kelimeler

Türkler Cihangir (cihan-gir), Gülgûn (gül-gûn), Sertaç (ser-taç) gibi Farsça birleşik kelimeleri kişi adı olarak da kullanmışlardır. Farsça birleşik kelime yapısındaki örnekler içinde menfaatperest, vatanperver örneklerinde olduğu gibi Arapça kelimeler de yer almıştır. Nükteperdaz, gülendam, cihannuma gibi birleşik yapıda yüzlerce Farsça kelime Eski Türk Edebiyatı metinlerinde geçer ve bunlar bugün kullanılmaz.

Birleşik yazılan Farsça kelimeler bahsi oldukça geniştir. Farsçanın imla kurallarına Türkler de uymuştur. Farsça kelimelerin birleşik yazılmasıyla ilgili kurallar bu sınırlı yazı içinde anlatılamaz. Aslında buna gerek de yoktur. Yalnız bu durumda açıklanması gereken sorular olduğunu belirtmeden geçmeyelim.

Bugün eski ve yeni sözlüklerimizi dolduran bu tür birleşik kelimelerden hangilerinin Farslar, hangilerinin Osmanlılar tarafından türetildiği hakkında kesin bilgimiz yoktur. İçinde Türkçe kelime bulunan yelpaze (yel - paze), işgüzar (iş - güzar), depremzede (deprem - zede), beyzade (bey - zade) gibi birleşik kelimeleri oluşturan sözlerden birinin Türkçe, diğerinin Farsça olması bize bu tür kelimelerin Türkler tarafından türetildiği fikrini verir.

Bu kelimeler Farsça sözlüklerde de bulunmamaktadır. Bir başka soru ise, Türkçe birleşik kelimelerle ilgilidir. Acaba eski harflerle yazılmış metinlerde geçen Türkçe kelimeler birleşik kelime özelliği kazandığı hâlde neden birleşik yazılmamıştır?

Buna belki bitiştirilemeyen Arap harfleri sebep olarak gösterilebilir. Ancak bitişebilen külbastı gibi örneklerde de birleşik yazma yoluna gidilmemiştir. Devam edecek.(Prof.Dr. Hamza Zülfikar, ww.turkedebiyati.com)

***

MERAK BU YA