Karıştırılan kelimeler

Antialerjik, antiasit, antibalistik, antibiyotik, antibiyoz, antibranşiyal, antidamping, antidemokrat, antidemokratik, antidiüretik, antidromik, antidot, antiemperyalist, antiemperyalizm, antifaşist, antifaşizm, antifriz, antihijyenik, antihormon, antijen, antikapitalist, antikapitalizm, antikatot, antikiklon, antikoagülant, antikomünist, antikomünizm, antikodon, antikor, antimikrobiyal, antimisin, antimitotik, antimutagen, antinomi, antioksin, antioksidan, antiparalel, antipati, antipatik, antipetal, antiport, antipropaganda, antisemit, antisemitist, antisemitizm, antisepal, antisepsi, antiseptik, antiserum, antisiklon, antispesifik, antitank, antiterminasyon, antiterör, antitez, antitoksit, antitoksin, antiviral

Yunanca asıllı olan -anti- bir ön ektir. "Ön ek yani prefiks Türkçede yoktur. Türkçede ekler kelimenin sonuna gelir, başa gelmez" deriz ve öyle de öğretiriz. Hint-Avrupa dillerine özgü olan anti- ön ekinin meta-, mono-, poli-, oto-, pro-, pre-, hyper-, maga- gibi daha başka çeşitlerinin de olduğunu ve bunlarla kurulmuş yüzlerce kelimenin Türkçede kullanıldığını görmezlikten gelir, nedense bunları dilimiz için bir tehlike saymayız. Yalnızca anti- ön ekiyle kurulu örneklerin bir araya getirildiği bu yazıda öteki örnekleri de burada vermek bize tanınan sınırları aşacağından şimdilik bu ek ve onunla yapılmış kelimelerle yetinelim.

Türkçe Sözlük'ten, Biyoloji Terimleri Sözlüğü'nden derlediğimiz bu sözler gösteriyor ki, "Türkçede ön ek yoktur" demek artık pek mümkün değil. Derlememize tıpta kullanılan terimleri de katacak olsaydık, sayı çok daha yüksek çıkacaktı. Yukarıda sıraladığımız anti- ön ekiyle kurulu 60 civarında kelimenin Türkçede bulunması ve kullanımda olmasının dilcileri rahatsız ettiği açıktır. Unutmamak gerekir ki, bu yabancı kelimelerin bir de antibiyotik tedavi, antipati duymak gibi başka kullanımları da vardır. Ancak bunun önüne geçmek küçülen dünyada iletişimin, bilgi aktarmanın bu kadar yoğun olduğu bir ortamda o kadar da kolay değildir. (Prof. Dr. Hamza Zülfikar, Doğru Yazalım, Doğru Konuşalım, www.turkedebiyati.org/devam edecek)

BUNLAR DA KISA KISA

* Hıncal Uluç, Sabah, 09.02.2020: "Niye Güneş'i yazmıyorsun" diye soruyorlar, telefonla, mesajla, maille."

Yabancı bir kelimeye Türkçe ek ulandığında kesme işaretiyle ayrılır!

Doğru yazım: ... mail'le

"e-posta" şeklinde yazmak varken!

* FOX TV, kadın iç spiker, 06.01.2020/8.50: "Et var, kıyma var sotelik."

"Geçmiş olsun" dizisinin sloganı yanlış!

Sote'nin anlamı, "Küçük küçük doğranmış et, ciğer, böbrek vb. şeyler yağda hafifçe kavrulduktan sonra su, domates, biber vb. katılarak yapılan yemek"tir!

* Mevlüt Tezel, Sabah, 31.01.2020: "Virüsün kuluçka süresinin 10 ila 14 gün arasında olduğu tahmin ediliyor."

"İla" edatı kullanıldıktan sonra "arasında" denilmeyeceğini dünkü çaylak muhabirler öğrendi de...

* Mehmet Nuri Yardım, Milat, 05.01.2020: "Necip Fazıl Kısakürek'den sonra..."

Sonunda sert ünsüz bulunan kelimelere yumuşak ünsüzle başlayan ek getirilemez. Bu kurala ünsüz benzeşmesi denir.

Doğru yazım: Kısakürek'ten sonra...

* Erhan Afyoncu, Sabah, 22.01.2020:

- Haçlılar'ın

- Osmanlılar'la

- Türkleri'nden

- Haçlılar'la

- Avrupalılar'ın

- Türkler'in