İsm-i mürekkep!..

Bir diğer dil bilgisi kitabı Cumhuriyet döneminde de yeni harflerle kitapları çıkan Ahmet Cevad Emre'ye aittir. Türkçe Sarf ve Nahiv-Eski Lisan-ı Osmanî Sarf ve Nahiv adını taşıyan bu kaynak da 1339 (miladi 1920)'da yayımlanmıştır. Yeni harflere aktaranlar Doç. Dr. Gülden Sağol ile Erdal Şahin ve Nurgül Yıldız'dır. Konu ile ilgili olarak bu kitapta şu bilgiyi buluyoruz:

"Birden ziyade kelimeden terekküp eden isme ism-i mürekkep tabir olunur." (37. s.) Verilen örnekler şunlardır:

ağaçkakan, kırkayak, sivrisinek, hanımeli.

Birleşik kelimelerden bahseden bir diğer eski harflerle yayımlanmış kaynak ise Midhat Sadullah'a aittir. Midhat Sadullah'ın da Cumhuriyet döneminde yeni harflerle dil bilgisi kitapları çıkmıştır. Türkçe Yeni Sarf ve Nahiv Dersleri adını taşıyan bu yayın (1340 miladi 1921) da yayımlanmıştır. Bu eseri yeni harflere Prof. Dr. Tuncer Gülensoy ile Dr. Mustafa Fidan aktarmıştır. Konumuzla ilgili olarak bu kitapta da şu açıklamalar yer almıştır:

"İsm-i mürekkep, birden ziyade kelimeden terekküp edip yalnız bir şeyi gösteren isimlere ism-i mürekkep derler (28. s.). Verilen örnekler şunlardır: sakızkabağı, tahtakurusu, yerelması, hanımeli (383. s.)."

Yukarıda söz konusu ettiğim her üç eser de Türk Dil Kurumu yayınları arasında 2004 yılında çıkmıştır. Eski harfli metinde ayrı yazılan bu kelimeler söz konusu yayınlara aktarılırken yeni harflerle birleşik yazılmıştır.

Bu duruma bakarak diyebiliriz ki, eski harfli dönemde aydınlar, yazarlar iki kelimeyi ayrı yazsalar bile bu iki kelimenin bir kavrama ad olduğu düşüncesindeydiler. Bunlar birleşik kelime (ism-i mürekkep) başlığı altında toplanmış. Yeni harflere geçildikten sonra bu durum imlaya da yansıtılmıştır. (Prof. Dr. Hamza Zülfikar, www.turkedebiyati.org)

***

Bir sözlüğün incelenmesi

Sakarya Üniversitesi, Türk Dili Bölüm Başkanlığı'nda Başkan Yardımcısı olan Dr. Serhat Demirel'in yazdığı Türkçe Telaffuz Sözlüğü'nde bazı kelimelerin argo olduğunu yazmış. Gâvur, hela, hıyar, kavat Dr. Demirel'e göre argo. Oysa dil bilimine göre argo değil. Bu uydurma sözlükte argo diye belirttiği ama argo olmayan kelimeler de var. Çöplenmek halt, kaltak, küttedek, mariz, şaşkaloz, şavalak ve pezevenk, argo değil. Şinanay, teres tırsmak, velet, yalabık, kaypak sözleri de argo değil. Yosma, zıbarmak, zımbırtı, ziftlenmek de Dr. Demirel'in yazdığının aksine argo değil. Adam kaba sözleri argo zannederek, zan üzerine sözlük yazıyor. Ama bu sözlüğü de RTÜK basıyor. Bilimsel hiçbir değeri olmayan kitabın yazarının doktor olması hem de Türk Dili bölümünde çalışması da ayrı bir facia...

Ne diyelim?

"At martini Debreli Serhat Demirel" diyelim mi?

***

Bunlar da kısa kısa

* tgrthaber.com.tr, 29.09.2020: "Denizli'de bin 300 litre kaçak içki ele geçirildi."

Adında "haber" olan kanalın, kaçak içki ile sahte içki arasındaki farktan haberi yok!

* Türkçe Abece

@TurkceAbece

15.11.2020: "Rasathane (Fransızca+Arapça)"

Gözlem anlamındaki "rasat" kelimesi Fransızca değil, Arapçadır, Türkçe Abece'nin sorumluları sözlük okumuyor!

Bundan sonraki eleştirilerimiz "AT MARTİNİ" başlığıyla yayımlanacaktır!

* Hıncal Uluç da tutarsız yazarlarımızdan biri.