Internet mi, internet mi?

Bilişim, sürekli gelişen ve değişim yaşayan yeni bir teknoloji. Bu yeni teknolojiyle birlikte hayatımızda, çalışma tarzımızda değişiklikler olurken, dilimiz de bu teknolojiden etkilenmeye başladı. Gündelik hayatta kullandığımız bilişim terimlerinden kimileri dilimize giriyor, yerleşiyor. Bilişim teknolojisinde üretici olmayan hemen her toplumda bu sorun yaşanıyor.

Bilişim terimlerinin İngilizceden dilimize olduğu gibi girmesi, Türkçenin son yıllarda yaşadığı sorunun bir başka boyutudur. Çoklu ortam, fare, yonga, tarayıcı, yazıcı gibi Türkçe veya Türkçeleşmiş sözlerden oluşan terimler yerleşmiş olmasına rağmen, multimedya, mause, çip (veya chip), scanner, printer terimlerinin kullanılması, hatta bilgisayar gibi çok güzel ve yerleşmiş bir söz varken kimi zaman computer sözünün kullanılması, özentiden başka bir şey değildir.

Sorunun bir başka boyutu imlâmızla ilgili... Yabancı terimlerin ve sözlerin aldığı ekler yabancı okunuşlarla birleşince ilginç biçimler ortaya çıkıyor:... en egzotik kayıt programları için bile güncellemeler ve patch'ler bulunduran çok ilginç sitelerden biri.

(CHIP, Temmuz 2001, s. 28) PDA'lerin (Personel Digital Assistant-Kişisel Dijital Yardımcı) gittikçe yaygınlaştığı kesin ve kullanışlılık konusunda da oldukça yol aldılar.

(PC Life, Eylül 2001) Sihirbaz sayesinde server'ın rolünü istediğimiz şekle çevirebiliyoruz.

(PC Magazine Türkiye, Ağustos 2000, s. 128).

Alıntı sözlerin özgün imlâlarıyla yazılıp, özgün biçimleriyle okunmaları, Türkçenin imlâ ve söyleyiş özelliklerine aykırılıklar göstermektedir. Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi kesme işareti kullanılarak yazılan bu tür sözler, hem imlâmızı hem de söyleyişimizi yabancılaştırmaktadır: Patch'ler, PDA'lerin, server'ın biçimlerinde yazılan sözleri petçler, pidieylerin, sörvırın biçimlerinde söylemek Türkçenin kurallarını zorlamaktır.

Bu konuyu bir başka yazımızda ele alacağımızı belirterek, son zamanlarda bilgisayar dergilerinde, firmaların tanıtım kitapçıklarında internet sözünün giderek Internet biçiminde yazılışının yaygınlaşmasına değinmek istiyoruz.

İnternet sözü için önerilen Türkçe karşılıklar ne yazık ki tutulmadı.

Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu, internet sözüne örütbağ karşılığını önermişti. Keşke bilgisayar gibi, bu söz de zamanında yaygınlaşsaydı. O zaman ne yazılışla ne de söyleyişle ilgili bir sorun yaşanırdı.

İnternet sözü bir anda dilimize girdi. Bu sözün yazılışındaki farklı tutumlar karmaşaya yol açtı. TDK İmlâ Kılavuzu'nda bu sözün yazılışı internet biçimindedir. Küçük harfle yazıldığı için bu söz genel ad olarak kabul edilmiştir.

Bilgisayar dergilerinin çoğunda ise bu sözün Internet biçiminde yazıldığı görülmektedir: Devam edecek (Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, turkoloji.cu.edu.tr)

BUNLAR DA KISA KISA

* TDK-Türkçe Sözlük'ten 1988 baskısı: "Cinnet getirmek: Delirmek, aklını kaçırmak; 'Fahim Bey cinnet getirmiş..-A. Ş. Hisar" 1998 baskısı: "Cinnet geçirmek: Delirmek, aklını kaçırmak; Fahim Bey cinnet geçirmiş.-A. Ş. Hisar"

A. Ş. Hisar, kabrinden uyarı mı gönderdi?

* Ersoy Dede, Star, 05.02.2017: "Malı hamuduyla götürmüşlerdir"

Ersoy Dede de, "hamut" ile "havut"u karıştırmış!

Cümlenin doğrusu: Malı havuduyla götürmüşlerdir.

* İbrahim Sadri, atv, 19.12.2020/9.41: "Fotorafı görüyorsunuz...", "Fotorafı göstereyim..."

İbrahim Sadri bir türlü "fotoğraf" diyemiyor, doğrusunu söylemek için bir çabası da yok!

Ayrıca, mırıldanarak konuşup sunuculuk yapılmaz!

* Müge Anlı'nın "tarla" ile "bahçe" arasındaki farkı bilmediğini yazdık!

- portakal tarlası,

- fındık tarlası,

- hurma tarlası ve

- zeytin tarlası, hep onun uydurmaları