Kelimeleri birleşik yazma Farsçanın da bir dil kuralıdır. Birleşik yazılan ve Türkçeye de geçen birçok kelime yüzyıllarca Türkler tarafından da birleşik yazılmıştır. Örnek olarak aslı kalem tıraşende olan bu Farsça kelime kalemtıraş biçiminde kalıplaşarak Farsçadan Türkçeye geçmiştir. Verilen eski harfli her iki imlaya da dikkat edilirse iki kelime ayrı ayrı değil, birleşik yazılmıştır. Aynı durumu gösteren pek çok kelimeden birkaçı şunlardır:
Çuvaldız (cuval - duz), yekpare (yek - bar), peygamber (paygam - ber), pabuç (pa - puş), girdap (gird - ab, ab -ı- gird), esrarkeş (esrar - keş), peşgir (piş - gir), kadirşinaş (kadir - şinas), nevbahar (nev - bahar), haramzade (haram - zade), ateşperest (ateş - perest), esrarengiz (esrar - engiz), dürbün (dur - bin), çarşamba (çar - şenbeh), hoşsohbet (hoş - sohbet), eczahane (ecza - hane), nizamname (nizam - name), nalbant (nal - bend), abdest (ab -ı- dest), nevruz (nev - ruz), müşkülpesent (muşkil - pesendt), serzeniş (ser - zeniş), nankör (nan - kur), gayretkeş (gayret - keş) örneklerinde görüldüğü gibi Farsçadan Türkçeye geçmiş, bugün de dilimizde yaşayan yüzlerce birleşik kelime bulunmaktadır. Eski harfli biçimlerinde daha açık görülen bu örneklerin hepsi kalem tıraşende örneğinde olduğu gibi iki kelime iken kalıplaşarak tek kelime hâline gelmiş ve birleşik kelime yapısına dönüşmüştür.
Çeşitli şekilde ek durumuna girmiş Farsça bir ön ya da son ekle kurulmuş pür-telaş, vezne-dar, der-kenar, na-çar, kabr-istan örneklerini ele aldığımız birleşik kelimelerin dışında tutuyorum.
Amacım, burada Farsça birleşik kelimelerin yapılarını incelemek değildir; Türklerin yüzyıllar önce Farsçadan Türkçeye geçen birleşik kelimelerle karşı karşıya oldukları, bunları birleşik sayarak, kelime yapılarını koruyup kullandıklarını ve birleşik kelime kavramından haberdar olduklarını belirtmektir. (Prof. Dr. Hamza Zülfikar, www.turkedebiyati.org)
***
Bir sözlüğün irdelenmesi
Dr. Serhat Demirel'in yazdığı ve RTÜK'çe yayımlanan Türkçe Telaffuz Sözlüğü'nde (2020) yüzlerce hata/yanlış var.
Sırası geldikçe bu hata/yanlışları okurlarımızla paylaşacağız
Her gün bu yanlışlardan bir kısmını yazıyoruz. Bugüne kadar yüzlercesini açıkladık. Bugün de dört tanesinden söz edeceğiz. Dr. Demirel, bazı kelimelerin anlamlarını, yaygın olarak bilinmeyen sözcüklerle açıklamış. O bilinmeyen sözcüklerin anlamı ise sözlüğünde yok. Örneğin kafiye için uyak demiş. Uyak nedir diye bakacak olursanız, kitapta öyle bir maddeyi göremiyorsunuz. Kesrenin karşılığını esre olarak yazmış. Esre nedir diye E harfine baktığınızda, öyle bir kelime bulunmuyor. Bir başka kelime, zamme. Bunun anlamını ise ötre olarak belirtmiş. Ötre nedir diye ararsanız bu sözlükte bulamazsınız. Kartaloz diye bir kelime var sözlükte. Anlamını merak ederseniz, kartoloş sözünü görürsünüz. Kartaloş nedir diye ararsanız, gene bulamazsınız, çünkü yok.
Günlerdir ifade ettiğimiz bunca yanlışı peş peşe döktüğünüzde, bu kişi doktora tezini nasıl yazmış diye merak etmez misiniz?
...
BUNLAR DA KISA KISA
* Ersoy Dede, Star, 19.11.2020:
- Cumhuriyet Gazetesine verilen ilan cezası...
- Cumhuriyet gazetesine verilen cezayı...
Dede'yi defalarca uyardık, nafile!
Aynı yazıda hem doğruyu, hem de yanlışı yazarak, tutarsızlığını da sergiliyor.
Kararsız Kâzım'lar gibi!
* Ali Erkan Kavaklı, Yeni Akit, 12.11.2020: "Lozan Anlaşmasına göre kabul edilmiş."
- Lozan anlaşma değil antlaşmadır.
- Özel isimlere ulanan ekler kesme imi ile ayrılır.
Antlaşma: İki veya daha çok devletin saldırmazlık, savaşta iş birliği vb. konularda kararlaştırdıkları ilkelere uygun davranmayı kabul etmeleri durumu, ahit, muahede, ahitleşme, pakt.
Anlaşma: Devletler arası siyasal, ekonomik, kültürel vb. alanlarda yapılan uzlaşma ve bu uzlaşmanın tespit edildiği belge, uyuşma, itilaf, antant, konvansiyon.
* Ali Karahasanoğlu, Yeni Akit, 18.11.2020:
Sayıların yazılmasında kesirlerin virgül ile ayrıldığını anlatamadık gitti!
Ali Karahasanoğlu önce doğru yazıyor: Mevduatın yüzde 56,7'si dolar...
Sonra da yanlış: Mevduatın % 56.7'sinin dolar...
La havle...
