Milliyet gazetesinin okuyucularına dağıttığı 1990 tarihini taşıyan Büyük Dünya Atlası'nda ise incelemekte olduğumuz coğrafya adlarının imlâsında tamlamayı oluşturan ikinci kelime genel olarak küçük harfle başlamıştır. Konu ile ilgili örnekler şunlardır:
Güney kutbu, Kuzey kutbu, Ümit burnu, Umman denizi, Kuzey Buz denizi, Hazar denizi, Cebelitarık boğazı, Bengal körfezi vb.
Ülkemize ait coğrafya adlarıyla ilgili örneklerde de aynı tutum sürdürülmüştür: Edremit körfezi, Gökova körfezi, Antalya körfezi, Fethiye körfezi, İskenderun körfezi, Konya ovası, Van gölü, Beyşehir gölü, Tuz gölü, Çıldır gölü, Fırat ırmağı, Murat ırmağı, Palandöken dağı, Süphan dağı, Emir dağı, Elma dağı, Erciyes dağı, Batman çayı, Tohma çayı, Garzan suyu, İstanbul boğazı, Çanakkale boğazı, Anamur burnu vb.
İşlediğimiz örnekler çerçevesinde coğrafya adlarının isimleriyle ilgili konuya genel olarak baktığımızda, yeni harflere geçtiğimiz yıllardan başlayarak başlangıçta ikinci kelimenin ilk harfinin daha çok küçük yazıldığı görülmektedir. 1970'li yıllardan itibaren ikinci kelimenin bazen büyük bazen küçük yazıldığı, imlâda bir istikrarın olmadığı, 1980'li yıllardan sonra da bu istikrarsızlığın devam ettiği söylenebilir. 1988'de coğrafya adına getirilen ikinci kelimenin özel adın kapsamında olup olmaması, yerine göre büyük yerine göre küçük yazılması, kullanıcıları zorlamış, anlaşılmayı güçleştirmiştir. Beliren eğilim, bu tür coğrafya adlarında ikinci kelimelerin ya hep küçük ya da hep büyük yazılması doğrultusundadır.
İkinci kelimenin kullanılmadığı doğrudan Fırat, Sakarya, Meriç, Seyhan Ceyhan, Dicle biçimindeki örneklerde de bir bağlayıcılığın olmaması gerekir.
İmlânın daha çok geleneğe bağlı olduğu düşünülürse, bu iki yoldan birinin seçilmesinin imlâda birliğin sağlanması açısından uygun olacağı kanaatindeyim. Türk Dil Kurumunun, İmlâ Kılavuzu'nun 2000 yılı baskısını gözden geçirerek bu yıl içinde yapacağı yeni yayınını ortaya koyarken, bu hususu dikkate almasını ve bu soruna bir çözüm getirmesini bekliyoruz.
Bu arada ülkemizdeki coğrafya adlarının bir kılavuzunun da yapılması düşünülmelidir. Devam edecek. (Prof. Dr. Hamza Zülfikar, gulceedebiyat. net)
BUNLAR DA KISA KISA
* Aziz Üstel, Star, 22.08.2020: "Ağustos'un bizim için önemini bir kez daha gördük."
Gün, ay ve mevsim adları özel değildir. eklerin, kesme işareti ile ayrılmasına gerek yoktur!
* Micheal Kuyucu, http://gazetebirlik.com , 15.08.2020: "SENDE BAŞINI ALIP GİTME POWERTÜRK" (https://gazetebirlik.com/yazarlar/sende-basini-alip-gitme-powerturk-tv/… )
1- Yazarın adı yanlış yazılmış, doğrusu: Michael. 2- Dahi anlamındaki de ayrı yazılır: Sen de...
* Hıncal Uluç, Sabah, 18.08.2020: "Almanlar'ın nasıl durdurduklarını hissediyorsunuz."
Kural: "Çokluk eklerinden sonra gelen ekler kesme imi ile ayrılmaz!" Hıncal Uluç'u bu kaçıncı uyarışımız, sayısını biz de unuttuk!
* Ömer Lütfü Avşar, CNN Türk, 06.08.2020/21.19: "İkâmet ettiğin evine dön", "İkâmet ettiğin eve dön."
"Bir yerde oturma, eğleşme." anlamındaki kelime "ikaamet" şeklinde seslendirilir. Avşar ikinci heceyi ince olarak seslendiriyor!
* Abdullah Çiftçi, CNN Türk, 14.08.2020/22.18: "Yenilebilir enerji..."
Abdullah Çiftçi, "yenilenebilir enerji1 yerine "yenilebir enerji" diyor, hem de defalarca...
* Ziya Selçuk, TRT Radyo 1, 13.08.2020/7.33: "Maske tedariği..."
Tedarik kelimesine belirtme durumu eki ulandığında "k" yumuşamaz: tedariki
* Metin Özkan, CNN Türk, 23.06.2020/21.33: "Heyecan yapmayın..."
Heyecanlanmayın demek varken "heyecan yapmayın" uydurması... Telaffuz özrü dışında...
* Metin Özkan, CNN Türk, 23.06.2020/21.36: "İtibariyle..."
Yanlış: İtibariyle Doğru: İtibarıyla İtibarıyla: -den sayılmak üzere İtibari: Fiktif, saymaca, öyle sayılan
* Metin Özkan, CNN Türk, 04.07.2020/21.45: "Dönderdin dolandırdın..."
Döndürmek (dönmesini sağlamak) fiili varken "döndermek"... Yakışııır yakışııır!
