Konunun bir de terim boyutu vardır. Eski dil bilgisi kitaplarında ism-i mürekkep diye adlandırılmış olan terim, önce mürekkep isim biçiminde Türkçe tamlama biçimine sokulmuştur. 1941 yılında çıkartılmış olan Türkçe Terimler Cep Kılavuzu'nda Mürekkep'e karşılık olarak bileşik sözü önerilmiştir. Buna bağlı olarak eskiden bu terime "bileşik kelime" diyorduk. Sonra "birleşik kelime" demeye başladık. "Ayrı yazılan birleşik kelimeler", "bitişik yazılan birleşik kelimeler" diye bunları iki başlık altında toplamaya çalıştık. Biz böyle bir yol izlerken bazıları da bileşik kelime, bileşik sözcük demeye ve gerekmediği hâlde birçok kelimeyi birleşik yazmaya devam etti. Böylece kamplaşmalar başladı.
"Birleşik" mi "bileşik" mi? "Bitişik yazılan birleşik kelime", "ayrı yazılan birleşik kelime" ne demektir?
Bunlar, yazı yazmayı meslek edinen kimselerin, Türkçe okutmanlarının, öğretmenlerin ve öğrencilerin sık sık sorduğu, cevabını pek bulamadığı sorulardır.
Bir kavrama, bir nesneye ad olan ve iki kelimeden oluşan bazı biçimlerin beyaz peynir, alt çene, göz yaşı örneklerinde olduğu gibi her iki kelimesi de kendi anlamında olduğu düşünülerek bu özellikteki kelimelere "ayrı yazılan birleşik kelime" dendi. Hanımeli, keçiboynuzu, devetabanı gibi; her iki kelimesi de gerçek anlamında olmayan kelimeler de "bitişik yazılan birleşik kelimeler" adı altında toplandı. Bu adlandırmada "aralarında aralık kalmayacak derecede birbirine yakın olma" anlamındaki bitişmek fiilinden yapılmış bitişik sözünden yararlanıldı.
Birleşik ile bileşik terimlerine gelince bunlardan bileşik sözünün yapısının doğru olmadığı düşünüldü. Halk ağızlarında ve eski tarihi metinlerde geçen "beraber" anlamındaki bile ile karıştırılma ihtimali üzerinde duruldu ve r sesinin düşürülmesine gerek bulunmadığı ileri sürülerek birleşik yapısının kurallı olduğu sonucuna varıldı ve bu biçim 1980'li yıllarda tercih edildi.
Kelimeleri bitişik ve ayrı yazmak yalnızca Türkçenin sorunu değildir. Başka dillerde de birleşik yazmakla ilgili tutarsızlıklar ve bunlara bağlı tartışmalar var. Yapılacak iş, izlenecek yol Türk Dil Kurumunca yayımlanmış olan kılavuzun dizinine bakmak ve oradaki biçimi esas almaktır." Devam edecek. (Prof. .Dr. Hamza Zülfikar, www.turkedebiyati.org)
...
BİR SÖZLÜĞÜN İRDELENMESİ
Resmî bir yayın kurumunun sözlüğünde neler var? Serhat Demirel, yazdığı çakma sözlüğünde (Türkçe Telaffuz Sözlüğü) gazeteci ve yayıncılara güya doğru telaffuz etme fırsatı veriyor! Bakın doğru telaffuz edilmesi gereken bazı kelimelere: ABAZAN, AVAL, BABAÇKO, BELEŞ, CEBELLEZİ, ÇÖPLENMEK, GÂVUR, HIRBO, HIRT, İPLEMEK, KALTAK, KAPAROZ, KARTALOZ, KATAKULLİ KAVAT, KELALAKA, KETENPERE, KODES, KÜTTEDEK, MADİK ATMAK, MAFİŞ, MAGANDA, MANİTA, MARİZ, OROSTOPOLLUK, PAÇOZ, PEZEVENK, RACON, SÖĞÜŞLEMEK, ŞAŞKALOZ, ŞAVALAK, ŞİNANAY, TAŞAK, TERES, TIRSMAK, VELET, YALABIK, YOSMA, ZAMAZİNGO, ZIBARMAK, ZIMBIRTI, ZIRTAPOZ, ZİFTLENMEK, ZULA...
Böylece gazetecilerin genel kültürü artarken bu sözleri doğru söylemeyi de öğreniyorlar. Büyük bir açık kapanmış oluyor böylece ve haberlere yeni sözler giriyor.
Argo yasakmış...
Kim takar?
BUNLAR DA KISA KISA
* D. Mehmet Doğan, Karar, 28.07.2020: "Türkiye doğu (komünist)-batı (kapitalist) sınırında bir tampon olarak görüldü.
"Doğan Doğu ile doğu ve Batı ile batı arasındaki farkı fark edemiyor.
Doğu: Güneşin doğduğu yöndeki ülkeler bölgesi,
Şark, Batı karşıtı.
doğu: Güneşin doğduğu ana yön, gün doğusu, şark, maşrık, batı karşıtı.
Batı: Güneşin battığı yöndeki ülkeler bölgesi, Garp, Doğu karşıtı.batı:
Yeryüzündeki başlıca dört yönden güneşin battığı yön, gün batısı, günindi, garp, mağrip, doğu karşıtı.
* "Buluş" anlamındaki kelime "icat" şeklinde yazılır.
TYB Şeref Başkanı D. Mehmet Doğan, canı istediğine icat canı istediğinde de icad imlasını kullanıyor.
*D. Mehmet Doğan, Karar, 08.10.2020: "Burada Türk Tabipler Birliği'nin..."
Birliğin adını yazamayanlar sınıfına TYB Şeref Başkanı D. Mehmet Doğan da dâhil oldu.
Doğru yazım: Türk Tabipleri Birliği...
* Serhat Demirel, yanlışlarla dolu bir "Türkçe Telaffuz Sözlüğü" yazmış. "Ön söz" kelimesini "Evi Dünyadan Büyük" adlı kitabında "önsöz" şeklinde yazdığı hâlde bu eserinde " ön söz" şeklini tercih etmiş!
