"Milli sınırlar içinde vatan,

bölünmez bir bütündür,

parçalanamaz"

Değerli okuyucularım,

Tarih, bu günü ve yarınları aydınlatan  bir ışıktır. Tarih bilincine sahip olan bireyler, ancak geleceği görme ve oluşan şartları yönetim gücüne sahip olabilirler. Stratejinin temel ögeleri olan kuvvet, zaman ve mekan (coğrafya) üçlüsü, bir lider için ihmal edilemez değerlerdir, bu değerleri, ancak geleceği görme yetisine sahip olan liderler etkin şekilde kullanabilirler.

Mustafa Kemal, günü ve geleceği en etkin şekilde gören tarih bilincine sahip bir liderdir, kurtuluş ve kuruluş mücadelesinde, stratejinin üç temel unsuru olan, Kuvvet, zaman ve mekan faktörlerini en iyi şekilde değerlendirerek Türk ulusunun bağımsızlığını ve Türk devletinin kuruluşunu gerçekleştirmiştir.

Türk ulusunun bağımsızlık savaşı ve yeni Türk Devleti'nin kuruluşu özetle;  iki kongre; Erzurum ve Sivas kongreleri,  iki askerî zafer, Sakarya  ve Başkomutanlık Meydan Savaşı, iki siyasi zafer; Mudanya Mütarekesi ve Lozan Barış Antlaşması ile gerçekleştirilmiştir. Sizlere, bağımsızlık savaşımızın iki önemli adımı, Amasya Bildirgesi ve Erzurum Kongresi hakkında özet bilgi sunacağım,

Mustafa Kemal, Nutuk'ta, Samsun'a çıkmazdan önce içinde bulunulan durumu şöyle anlatıyor;

"İçinde bulunduğumuz o günlerde, Osmanlı Devleti'nin temelleri çökmüş, ömrü tükenmişti. Osmanlı ülkesi bütün bütün parçalanmıştı. Ortada bir avuç Türk'ün barındığı bir ana yurdu kalmıştı. Son sorun onunda paylaşılmasıydı. Osmanlı Devleti, O'nun bağımsızlığı, padişah, halife, hükümet, bunların hepsi anlamını yitirmişti. Bu durum karşısında bir tek karar vardı. O da ulus egemenliğine dayanan tam bağımsız yeni bir Türk Devleti kurmak. İşte  daha İstanbul'dan çıkmadan önce düşündüğümüz ve Samsun'da Anadolu topraklarına ayak basar basmaz uygulamaya başladığımız karar bu karar olmuştur."

Mustafa Kemal; 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmış, ardından 25 Mayıs 1919'da Samsun'dan Havza'ya geçerken, Havza yolunda bindiği Mercedes-Benz otomobili bozulunca yol kenarındaki tarlasında çift süren köylüye yaklaşır;

"-Hemşerim, Düşman Samsun'a asker çıkaracak. Belki buraları ele geçirecek, sen ise rahat toprağı sürüyorsun?, der. Köylü cevap verir,

"-Paşa, paşa! Sen ne diyorsun. Biz üç kardaştık, iki de oğul vardı. Yemen'de, Kafkas'ta, Çanakkale'de hepsi elden gitti. Bir ben kaldım. Ben de yarım adamım. Evde sekiz öküz ile yetim üç dul kalmış kadın var. Hepsi benim sapanımın ucuna bakarlar. Şimdi benim vatanım da, yurdum da  naha şu tarlanın ucu. Düşman ora gelinceye dek benden hayır bekleme… "

Mustafa Kemal'in bütün ümidi bu yorgun ve bitkin halktır. Mustafa Kemal Havza'da halka her şeyi anlatmaya çalışır. İstanbul'da İşgal Kuvvetleri Komutanı tedirgindir, Mustafa Kemal'in geri çağırılmasını ister. Mustafa Kemal, 12 Haziran 1919'da Amasya'ya geçer. Aynı gün Amasya Belediye binasının balkonundan, belediye binasının önünde toplanan halka hitaben yaptığı ilk konuşmada, şöyle seslenir;

"Amasyalılar,

Padişah ve hükümet, itilaf devletlerinin elinde esirdir. Memleket elden gitmek üzeredir. Bu kötü vaziyete çare bulmak için sizlerle işbirliği yapmaya geldim.

Amasyalılar;

Düşmanlarımızın, Samsun'dan yapacakları her hangi bir çıkarma harekatına karşı, ayaklarımıza çarıklarımızı çekecek, dağlara çekilecek, vatanımızı en son kayasına kadar müdafaa edeceğiz.."

Ey Ahali,

Milletin istiklali tehlikeye düşmüştür. Bu felaketten kurtulmak için icabederse, vatanın son ferdine kadar ölmeyi göze almak lazımdır. Artık Padişah, ünvanı ne olursa olsun, onun bir hikmeti kalmamıştır, yegane kurtuluş çaresi, halkın hakimiyeti doğrudan doğruya ele almasıdır."

Meydan dalgalanır. Amasya'da hava birden değişir. İzleyen gün, Amasya'nın ünlü, din adamlarından Abdurrahman Kamil efendi, Sultan Beyazıt Camiinde şöyle konuşur;

"Ey ahali;

Milletin istiklali tehlikeye düşmüştür. Bu felaketten kurtulmak için icabederse, vatanın son ferdine kadar ölmeyi göze almak lazımdır. Artık padişah olsun, ünvanı ne olursa olsun onun hikmeti kalmamıştır, yegane kurtuluş çaresi, halkın hakimiyeti doğrudan  doğruya ele almasıdır.." der.

Amasya'da Müdafa-i Hukuk Teşkilatı kurulur,  Müftü Hacı Tevfik Efendi kurulan Müdafa-i Hukuk teşkilatının başına geçer. Abdurrahman hoca, kimbilir ne kadar zamandır biriktirdiği beş altın lirasını kırmızı bir mendile çıkın ederek, Milli Mücadele'ye yardım olsun diye sunar. Sonrasında, Amasya'dan halkı temsilen 22 kişinin imzasıyla İstanbul'a bir telgraf çekilir. "Hürriyet ve istiklal için Amasyalıların bir araya geldiklerini, Mustafa Kemal Paşa'nın etrafında el birlik olup çalışacaklarını.." bildirir.

Mustafa Kemal, Amasya'da, 5. Kafkas tümeninin karargahı olan Saraydüzü Kışlası'nda 21 Haziran günü geniş katılımlı bir toplantı yapar. Görüşmeler 22 Haziran sabahına kadar devam eder, toplantıda aşağıdaki kararlar alınır; 

Amasya Bildirgesi;      

1- Vatanın tamamı, milletin istiklâli tehlikededir. Hükümet merkezi İtilaf Devletleri'nin etkisi ve denetimi altında bulunduğundan, sahip olduğu sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum, milletimizi adı var, kendi yok durumuna düşürüyor.

2. "Milletin istiklâlini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır." Milletin durumunu ve davranışını göz önünde bulundurarak haklarını dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak bir milli heyetin varlığı gerekmektedir.

3. Bunun için her taraftan vuku bulan teklif ve milli istek üzerine Anadolu'nun en güvenilir yeri olan Sivas'ta milli bir kongrenin süratle toplanması kararlaştırılmıştır.

 4. Doğu vilâyetleri nâmına .. Erzurum'da bir kongre toplanacaktır.Kongre için sözü geçen vilâyetlerin Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak Cemiyetleri'nden seçilmiş üyeler zaten Erzurum'da toplanacaktır.

5. Erzurum Kongresi'nin üyeleri belirlenecek zamanda umumi toplantıya katılmak üzere Sivas'a hareket edecektir.

Erzurum Kongresi;

Amasya Bildirgesinde belirtilen esaslara göre, 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında vilâyetlerin Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak Cemiyetleri'nden seçilmiş üyelerin katılımı ile  gerçekleştirilen Erzurum Kongresi Milli Mücadele'nin dönüm noktalarından biri olmuştur.

Mustafa Kemal Atatürk kongredeki kapanış konuşmasında; "Tarih şüphesiz bu Kongremizi ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir." sözleriyle ortaya koymuştur. Türkiye'nin parçalanmasına ve işgaline karşı direnmenin ilk örneklerinden biri olan Erzurum Kongresinde alınan kararlar büyük önem taşıyor.

Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar

1. Milli sınırlar içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz.

2. İstanbul Hükümeti vatanın bağımsızlığını sağlayamazsa, bu amaçla geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümetin üyelerini milli kongre seçecektir. Eğer kongre toplanmamışsa seçim işini temsil heyeti yapacaktır.

3. Kuvay-ı Milliye'yi amil (ulusal güçleri etken) milli iradeyi (ulusal egemenliği) hakim kılmak esastır.

4. Ulusal irade padişah ve halifelik makamlarını da kurtaracaktır.

5. Azınlıklara siyasal, sosyal ve ekonomik dengeleri bozucu haklar verilemez.

6. Manda ve himaye kabul edilemez.

7. Mebuslar Meclisi derhal toplanmalı ve hükümet denetlenmelidir.

Toplanış şekli ve amacı bölgesel olmakla beraber Erzurum Kongresinde alınan kararlar ulusaldır; Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli kararlarının biçimlenmesinde etkili olmuştur. Doğu Anadolu'daki direniş hareketleri birleştirilmiş bu da bütün yurttaki direnişin birleşmesi yolunda ilk adım olmuştur. Kongreden önce görevinden alınan M. Kemal kongreden milli mücadelenin lideri olarak çıkmıştır. Kongrenin başarısı Batı Anadolu'daki direniş hareketini de güçlendirmiştir.

Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk yönetiminde, 102 yıl önce Erzurum Kongresi'nde alınan; 'Milli sınırlar içinde vatan, bölünmez bir bütündür, parçalanamaz' kararı ulusal kurtuluş savaşında olduğu kadar bu gün ve yarın, gelecek nesillere bırakılan vazgeçilmez temel ilke ve öncelikli görev olmuştur.

Türk ulusunun bağımsızlık mücadelesinde ilk adım olan Amasya Bildirgesi ve ardından Erzurum Kongresini gerçekleştiren başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm mücadele arkadaşlarını minnet ve şûkran duyguları ile anıyoruz.

Esenlik dileklerimle,

NOTLAR:

 7 Ağustos 1919, Erzurum Kongresi Kararı

 Söylev,TDK yayınları,1981, s.19-10

 TEK ADAM, Mustafa Kemal,(1919-1922),ŞSA,s.23

 TEK ADAM, Mustafa Kemal,(1919-1922),Şevket Süreyya Aydemir,Remzi KİTABEVİ, 1967,S.1-39

 Amasya görüşmelerine katılanlar;

   20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ve Hamidiye Kahramanı olarak tanınan eski Bahriye Nâzırı Hüseyin Rauf Bey, 3.Kolordu Komutanı Refet Bey, Kurmay Yarbay Arif Bey, İzmit Eski Sancak Beyi İbrahim Süreyya Bey, Yüzbaşı Osman Nuri, Tufan Bey, Yedek Teğmen Recep Zühtü, Efganlı, Teğmen Abdurrahman, Maliye Müfettişi Arif Bey, Erzurum 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa, Yıldırım Kıt'atı Müfettişi Mersinli Cemal Paşa, ve Edirne'de 1. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey'de telgraf vasıtası ile toplantıya katılır.

 http://www.amasya.gov.tr/amasya-Bildirgesi-22-haziran-1919