Bugün sizlere alıntı kelimelerin yazılışlarıyla ilgili bazı noktaları belirtmek istiyorum. Hep birlikte görelim.
1. Çift ünsüz harfle başlayan Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konulmadan yazılır: francala, gram, gramer, gramofon, grup, Hristiyan, kral, kredi, kritik, plan, pratik, problem, profesör, program, proje, propaganda, protein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, staj, stil, stüdyo, trafik, tren, triptik vb.
Bu tür birkaç alıntıda, söz başında veya iki ünsüz arasında bir ünlü türemiştir. Bu ünlü söylenişte de yazılışta da gösterilir: iskarpin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kulüp vb.
2. İçinde yan yana iki veya daha fazla ünsüz bulunan Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır: alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf, telgraf vb.
3. İki ünsüzle biten Batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır: film, form, lüks, modern, natürmort, psikiyatr, seks, slayt, teyp vb.
4. Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki g ünsüzleri olduğu gibi korunur: biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, program; arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog, monolog, psikolog, ürolog vb.
Ancak fotoğraf ve topoğraf kelimelerinde g'ler, ğ'ye döner.
***
Aşağıdaki durumlarda Batı kökenli kelimeler özgün biçimleri ile yazılırlar:
1. Bilim, sanat ve uzmanlık dallarında kullanılan bazı terimler: andante (müzik), cuprum(kimya), deseptyl (eczacılık), quercus, terminus technicus (teknik terim) vb.
2. Latin yazı sistemini kullanan dillerden alınma deyim ve sözler: Veni, vidi, vici (Geldim, gördüm, yendim.); conditio sine qua non (Olmazsa olmaz.); eppur si muove (Dünya her şeye rağmen dönüyor.); to be or not to be (olmak veya olmamak); l'art pour l'art (Sanat sanat içindir.); l'Etat c'est moi (Devlet benim.); traduttore traditore (Çevirmen haindir.); persona non grata(istenmeyen kişi) vb.
Mesele falan değildi öyle,
To be or not to be kendisi için;
Bir akşam uyudu;
Uyanmayıverdi. (Orhan Veli Kanık)
Not:, Türk Dil Kurumu'nun güncel yazım kılavuzu esas alınarak hazırlanmıştır
***
BUNLAR DA KISA KISA
Rahim Er, Türkiye, 22.07.2019: "Kıbrıs, Akdeniz'in Sicilya ve Sardunya'dan sonra üçüncü büyük adasıdır." Merkezi Cagliari olan adanın ismi Sardunya değil Sardinya'dır. Bilindiği gibi sardunya, anavatanı Güney Afrika olan bir süs bitkisidir.
Ersoy Dede, Twitter, 20.07.2019: "Rabbim hayırlı hizmetler yapmayı nasip etsin." Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır!
Doğru yazım: Rabb'im...
Meryem Aybike Sinan, Haber 7, 28.05.2009: "Süheyla Ablalar, Zöhre Teyzeler, Ayşe Bacılardı..."
Özel adlara eklenip aile, gil anlamı veren "-lar", "-ler" ekleri kesme ile ayrılmaz. (Örnek: "Ahmetler", "Mehmetler"....) Ancak benzerleri anlamı veren "lar", "ler" ayrılır. (Örnek: Fatih'ler)
Rahim Er, Türkiye, 22.07.2019: "Kıbrıs adasının da merkez oluşturduğu..."
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:
Doğru yazım: Kıbrıs Adası'nın...
Meryem Aybike Sinan, Türkiye, 22.07.2019: "Osmanlıdan daha geriye bakma kabiliyeti göstermiyoruz."
Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır!
Doğru yazım: Osmanlı'dan...
