24 şubat 2022 Perşembe günü sabah erken saatlerde, Rusya, 200 bine yakın kuvvetiyle karadan, deniz ve havadan Ukrayna'ya saldırdı. Böylece, Alman ve Rus ordularının 1939'da Polonya'yı işgali ile başlayan 2. Dünya harbinden 83 yıl sonra Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısıyla  Avrupa'da 3. Dünya harbi  başladı. ABD Başkanı Biden'in, 30 ocak 2022'de yaptığı açıklamada, Rusya'nın gelecek ay Ukrayna'ya taarruz edebileceğini içeren öngörüsü gerçek oldu.

Rusya, "Ukrayna'nın Batı dünyası ile bütünleşmesini istemiyor, ayrıca, Ukrayna'nın Luhansk ve Donetsk vilayetlerinin Rusya'ya terkini" istiyor.

Ukrayna ne istiyor? "Batı dünyası içinde, toprak bütünlüğü ve bağımsızlığını korumak..."

Batı dünyası ve ABD ne istiyor? "Ukrayna'nın toprak bütünlüğü'ne saygı."

ABD Genelkurmay Başkanı Mark Milley, SSCB'nin dağılması ile Ukrayna'nın  1991'de bağımsızlığını kazandığını, 1994'te Rusya ile Ukrayna'nın bağımsızlığının korunacağı konusunda anlaşma imzalanmış olduğunu, ABD'nin, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi halinde karşılıksız kalmıyacağını" ifade ettiler.

Rus Dışişleri Bakanı Lavrov da; açıklamasında NATO'nun bölgede yayılmasına yer yok, buna müsaade edemeyiz" dedi ve Rusya, Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve hükümranlık hakları ile masum insanların yaşam haklarına saygı göstermeden Ukrayna'yı istilaya kalktı. Olaylar şöyle gelişti;

Sovyet dönemi ve savaş yılları

Uzun yıllar Rusya, Polonya, ardından da Avustuya-Macaristan'ın himayesi altında olan Ukrayna, 1917 Ekim Devrimi'nin ardından Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) içinde yerini aldı.

II. Dünya Savaşı sırasında Ukrayna topraklarının neredeyse tamamı Nazi Almanyası tarafından işgal edildi. Nazi katliamları Ukrayna'da en şiddetli şekilde kendini gösterdi. Savaş boyunca ülkede partizan savaşları yaşandı.

Ukrayna, 1944 yılında Nazi işgalinden kurtarıldı. Savaşta 5 milyon Ukraynalı hayatını kaybetti. Ülkede 700 şehir ve 28 bin köy harap oldu.

Ukrayna Sosyalist Cumhuriyeti'ne 1945 yılında Zakarpatya, 1954'de Kırım dahil oldu.

Ukrayna, 1986 yılında, tarihin en büyük nükleer felaketlerinden biri olan Çernobil faciasını yaşadı.

Sovyetler Birliği'nde 1990'lara gelinirken "prestroika-yeniden yapılanma" adı altında yaşanan çözülme sürecinde, tüm diğer eski Sovyet ülkelerinde olduğu gibi Ukrayna'da da milliyetçi hareket görülmeye başlandı.

Ukrayna, 24 Ağustos 1991 tarihinde SSCB'den ayrıldı. Leonid Kravçuk, ülkenin ilk devlet başkanı oldu. 1996 yılında Leonid Kuçma başkanlık koltuğuna oturdu. 2001 yılında muhalif gazeteci Georgi Gongadze'nin öldürülmesiyle başlayan siyasi kriz, Sosyalist Parti'nin Devlet Başkanı Kuçma'nın çok sayıda suça ortak olduğunu kanıtladığı öne sürülen ses kayıtlarını ortaya çıkarmasıyla derinleşti. "Kuçma'sız Ukrayna" sloganıyla ülke genelinde patlak veren kitlesel protesto gösterileri yer yer güvenlik güçleriyle çatışmalara dönüştü. 2002 seçimlerinde, Ukrayna Komünist Partisi ilk kez  yüzde 20 oyla birinciliği kaptırdı. Viktor Yuşçenko'nun liderliğindeki "Bizim Ukrayna (Naşa Ukrayna)" Bloğu seçimden zaferle çıktı.

"Turuncu Devrim"

2004 Devlet Başkanlığı seçimleri Ukrayna tarihinde önemli bir kırılma noktası oldu. Dönemin Başbakanı Viktor Yanukoviç'in karşısına, muhalif güçleri etrafında toplayan ve Batı'nın desteğini arkasına aldığı yorumları yapılan, "Naşa Ukrayna" Bloğu lideri Viktor Yuşçenko aday olarak çıktı. Seçimin ikinci turunda, Rusya yanlısı Yanukoviç yüzde 49,4, Yuşçenko yüzde 46,6 oy aldı. Uluslararası gözlemcilerin seçimlerde ciddi ihlal ve hileler olduğunu öne sürmesiyle Yuşçenko, taraftarlarına sokağa çıkmaları çağrısı yaptı. Bunun üzerine, Kiev'deki Bağımsızlık meydanı başta olmak üzere ülkede kitlesel gösteriler patlak verdi. Yuşçenko'nun seçim kampanyasında turuncu rengi kullanmasından dolayı bu olaylar "turuncu devrim" olarak adlandırıldı.

Gösterilerin büyümesi üzerine seçim sonuçları geçersiz ilan edildi ve oylamanın tekrarına karar verildi. Yeniden yapılan seçimlerde Batı destekli Yuşçenko yüzde 51,9 oy alırken, Rusya yanlısı Yanukoviç'in oyları yüzde 44,2'de kaldı. Böylece Yuşçenko ülkenin yeni devlet başkanı oldu.

2010 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde ise Yuşçenko'nun oyları yüzde 5'e kadar düşerken, bir önceki seçimleri kaybeden Rusya yanlısı Yanukoviç de, bu sefer en yakın rakibi "turuncu prenses" Yuliya Timoşenko'yu mağlup ederek devlet başkanlığı koltuğuna oturdu.

"Euro Maydan" dienişi,

Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç'in Kasım 2013'te Ukrayna-Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması'nı imzalamayı reddetmesi üzerine Kiev'de başlayan olaylar, Ukrayna'yı tarihinin en büyük kaosuna sürükledi..

Kiev'de Rusya yanlısı Yanukoviç'in iktidarı terk etmesi talebiyle başlayan kitlesel protesto eylemleri, polis ve göstericiler arasında silahlı çatışmalara dönüşerek başkenti savaş alanına çevirdi. Çoğunluğu radikal milliyetçilerden oluşan eylemciler ile güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalarda 100'ü aşkın kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Olayların ardından Yanukoviç ülkeyi terk ederken, Batı destekli muhalefet iktidara geldi.

Olayların devamında Rus nüfusun ve Rusya yanlılarının ağırlıkta olduğu ülkenin doğusundaki Donbass bölgesinde (Donetsk ve Lugansk), büyük ölçüde Moskova destekli milis örgütlenmeleri ile Batı'nın desteklediği Kiev yönetimi arasında silahlı çatışmalar baş gösterdi. Bölgeyi kan gölüne çeviren çatışmalarda, önemli bölümünü sivillerin oluşturduğu on binlerce kişi hayatını kaybetti. Bölge nüfusunun ciddi bölümü göç etti. Şehirlerin altyapıları büyük zarar gördü. Sağlanan ateşkes ile son dönemde çatışmalar durulsa da, belirsizliğin hakim olduğu Ukrayna'nın doğusu Rusya taraftarlarının yarattığı ortamda 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya'nın başlattığı harekatta öncelikli hedef haline geldi.

Kiev Maidan'da, 21 Kasım 2013-24 Şubat 2014 tarihleri arasında AET ile anlaşma imzalamaktan kaçınan Rus yanlısı Başkan Viktor Yanukoviç'e karşı başlayan gösteriler polisin şiddet kullanması nedeniyle kanlı protesto gösterilerine dönüştü; protesto gösterileri sırasında 100'den fazla Ukrayna'lı öldü ve 1600'ü aşan kişi yaralandı. Onur Protestosu olarak adlandırılan gösteriler, Yanukoviç'in ülkeyi terk etmesiyle sona erdi. İzleyen dönemde Rus-Ukrayna savaşları yaşandı; Rusya Mart 2014'te Kırım'ı işgal etti ve Kırım'ı topraklarına kattı. Aynı ay içinde Donbas bölgesinde savaş yaşandı, 2021-2022 yılları içinde yaşanan kriz, 24 şubat 2022'de, Rusya'nın Ukrayna'ya taarruzu ile sonuçlandı.

ABD dahil bölge ülkelerinin krizin diplomatik yoldan çözülmesi konusundaki gayret ve teşebbüsleri sonuç vermedi.

Savaşın olası sonuçlarını şöyle özetlemek mümkündür, savaşın özellikle dünya enerji fiyatlarını etkilemesi kaçınılmazdır, ilk günden petrol varil başına fiyatı 105 $'a çıktı Doğal gaz fiyatı % 30 arttı. Rusya'ya yönelik yaptırımlar yanında, internet ortamında ülkelerin ve büyük şirketlerin karşılıklı olarak Syber savaşlarına hedef olmasına neden oldu. Rusya'nın başlattığı askeri harekat, başta BM olmak üzere AET, NATO v.b.  uluslararası kuruluşların soruna barışçıl çözüm bulmak amacıyla yoğun toplantılarına neden oldu.

Yaşanan kriz, Rusya Federatif devleti ile çok yönlü ilişkileri olan, NATO üyesi Türkiye'nin gerek Karadeniz havzasındaki ve gerekse Batı dünyası ile diplomatik, siyasi ve ekonomik ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Türk ekonomisi içinde bulunduğu şartlar nedeniyle yeni bir krizi taşıyacak güçte değildir.

Yaşanan soruna barışçıl çözüm bulmak için gereken yapılmalıdır.