Herkesin bildiği gibi ülkemiz sürekli, küçüklü büyüklü depremlere maruz kalmakta. Geçtiğimiz yıl yaşadığımız Kahramanmaraş merkezli deprem onulmaz yaralar açtı. Hâlâ onun acılarını sarmakla uğraşıyoruz.

Uzmanların dediklerine göre Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), dünyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atımlı faylarından biri.

Bu konuda uzmanların verdiği teknik bilgiye göre; “KAF sistemi, Anadolu Levhası'nın, güneyde Arap Levhası (yılda 25 mm'leri bulan hızlı sıkıştırma hareketi ile) ve kuzeyde (neredeyse hiç hareket etmeyen) Avrasya Levhası'nın arasında kalması ve bu sebeple batıya doğru açılma şeklinde hızla hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.

KAF, 1100 km uzunluğunda sağ yönlü ve doğrultu atımlı aktif fay hattıdır. Yaklaşık olarak Van Gölü'nden Saros Körfezi'ne kadar tüm kuzey Anadolu'yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok parçadan oluşan fay zonudur. Fay hattında, parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.

Fayın bazı kısımları depremler sırasında 0,5-1,5 m düşey, 1,5-4,3 m yatay atımlar yapmıştır. Genç Kuvaterner zamanından itibaren 800-1000 m yatay atım yaptığı ötelenen genç vadi yataklarından tespit edilmiştir.”

***

Bu arada yine uzmanların en küçük bir sarsıntıda dile getirdiği, olası büyük İstanbul depremi gündemde. Deprem bilimcilere göre İstanbul, deprem riski en yüksek şehirlerden biri olarak geçiyor. Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde yer aldığından dolayı risk açısından 2. ve 3. grupta yer almakta. Fay hattı ise Tekirdağ-Şarköy açıklarından Marmara Ereğlisi'nin açıklarına kadar uzanıyor.

1999 yılında yaşadığımız deprem sonrası 1 aylığına ülkemize gelen fakat o yıldan beri ülkemizden ayrılamayan yüksek inşaat mühendisi, mimar ve deprem uzmanı Yoshinori Moriwaki, Marmara depremine karşı uyarılarda bulunuyor.

Moriwaki, Türkiye’de en büyük depremin 1939'da Erzincan'da 7.9 büyüklüğünde olduğunu, yumuşak zeminlerdeki yapıların daha çabuk yıkıldığını söylemekte. Bir süre önce Gemlik Körfezinde meydana gelen 5.1 büyüklüğündeki depremin aslında 7 büyüklüğünde beklendiğini, bunun Marmara fay hattını rahatlatmadığını söyledi.

***

Şimdi durup dururken bu deprem yazısı da nereden çıktı diyeceksiniz.

Geçtiğimiz günlerde(Demirören Haber Ajansı) DHA’da okuduğum ilginç bir haber beni buna yöneltti. Haberde büyük deprem üretecek fayların ‘yapay zekâ’yla belirlendiğinden bahsediliyordu.

Bana ilginç gelen haberi özetle sizlerle paylaşmak istedim.

Haber kısaca şöyle:

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi'nden (ZBEÜ) Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu ile ekibi, coğrafi bilgi sistemi destekli deprem tehlike yazılımı geliştirdi. Yapay zekâ desteği ile fay hatlarındaki gerilimi gözlemlediklerini belirten Prof. Dr. Kutoğlu, Doğu Anadolu'da 1, Marmara Bölgesi'nde 3 fayın 7 büyüklüğünde ve üzeri deprem üretebilecek gerginlikte olduğunu belirtti. Yazılımda, bölgelerdeki tarihsel depremler ile yıllık yeryüzü hareket verileri, coğrafi bilgi sistemi destekli programa aktarılarak, fay hatlarının 'mavi', 'yeşil' ve 'kırmızı' tonlarına göre değerlendirilen 'fay gerginlikleri' belirlendi.
İstanbul ile ilgili güneydeki hatlara da dikkati çeken Prof. Dr. Kutoğlu, "Çalışmamızdan hareketle baktığımızda İstanbul anlamında sadece kuzey koldan değil; Sakarya'dan güneye dalan Geyve-Pamukova hattında devam eden yine Gemlik'ten Mudanya önlerinden devam eden Bandırma-Erdek hattına da son derece dikkat edilmesi gerekiyor. Çünkü bizim yaptığımız çalışmaya göre, tarihsel depremlerden yola çıkarak ve yıllık hareket hızlarına bakarak elde ettiğimiz gerginlik değerlerine göre, bu hatlar diğerlerinden çok daha gergin durumda gözüküyor" dedi.
Bu habere göre yapay zekâ, eğer zekâsını doğru yönde kullanırsa, depremin oluşacağını önceden öğrenip ona göre tedbirimizi alacağız demektir.

***

Bu arada geçtiğimiz Pazar günü biri ülkemizde diğeri Japonya’da olmak üzere iki deprem oldu. AFAD’ın açıklamasına göre Hakkari'nin Yüksekova ilçesinde akşam saat: 19.37'de 4.4 büyüklüğünde ve 19.52'de; 3.5 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Gece saat 01.28'de ise Hakkari Çimenli'de 3.8 büyüklüğünde bir deprem oldu. Japonya da 4 dakika ara ile 7.4 ve 6.3 büyüklüğünde iki büyük deprem oluştu.

Yapay Zekâ henüz devreye girmemiş ki bu depremlerin oluşacağından haberimiz olmadı.