Sizlere dünyaca ünlü düşünür, şair ve yazarı Johann Wolfgang von Goethe, Aleksandr Puşkin, Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, Nikolay Vasilyeviç Gogol, İvan Alekseyeviç Bunin ve Vladimir Vladimiroviç Nabokov'dan söz etmiş; onların İslamiyet, Hz. Muhammed ve İstanbul hakkında yazdıklarından söz etmiştim.
Bir okurum; "En önemli isimlerden birini, James Clarence Mangan'ı unutmuşsun" diye tenkit ediyor. Evet gerçekten de Batılı edebiyatçılardan James Clarence Mangan; büyük bir İstanbul ve de Türk dostuydu. İşin ilginç yanı; James Clarence Mangan, gerçekten de adından söz edilmeden geçilmeyecek bir edebiyatçıydı. Mangan'ı, bir Türk okuru olarak yakından tanıyalım:
1 Mayıs 1803 tarihinde İrlanda'nın başkenti Dublin'de fakir bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Babası James Mangan'ın etkisiyle; İrlanda milliyetçilik akımının önemli isimlerinden birisi haline geldi.
On beş yaşına kadar farklı okullarda okudu. Cizvit okulunda Latince, İspanyolca, Fransızca ve İtalyanca öğrendi. Bakkal dükkanı işleten babasının iflası üzerine 15 yaşında okuldan ayrıldı. Ailesinin geçimine katkıda bulunmak üzere çalışmaya başladı. Bir noter bürosunda on yıl "kopyalama katibi" olarak çalıştı.
İlk şiirleri 1818 yılında yayınlandı. 1820'den itibaren Clarence ismini benimsedi. 1830'da Almanca'dan İngilizce'ye çeviriler yapmaya başladı. Ölene kadar çeviri yapmayı sürdürecekti. Friedrich Schiller, Goethe gibi önemli Alman şairlerini İrlandalı okuyuculara tanıttı. 1834'ten itibaren Dublin Üniversitesi Dergisi'nde yazmaya başladı. Milliyetçi bir gazete olan The Nation'da yazılar yayımladı.
1838 yılında İngiltere'nin haritacılık kuruluşu olan Ordnance Survey'de İrlanda haritası hakkında bir projede görev aldı. İrlanda'ya özgü yer isimleri ve coğrafi özellikler konusunda bilgi toplarken eski İrlanda şiir geleneğini keşfeden şair, bazı şiirlerini İrlandaca'dan çevrilen şiirler üzerine kurdu. İrlandaca'yı bilmediği için eski şiirlerden yalnızca esinleniyordu.
Mangan, İrlanda dışındaki kültürlerden ve edebi geleneklerden de etkilendi. Osmanlı Türkçesi'nden ve Farsça'dan Almanca'ya çevrilmiş olan şiirleri İngilizce'ye çevirdi. Bir süre sonra aslında kendi yazdığı özgün şiirleri de Almanca'dan çevirerek yayımlamaya başladı.
Ordnance Survey kapanınca 1841'de Dublin Üniversitesi Kütüphanesi'nde yardımcı katalogcu olarak iş buldu. Ancak, Genç İrlanda Hareketi'nin içinde yer alması nedeniyle 1848'de işten çıkarıldı. Gençliğinden beri kullandığı uyuşturucu ve alkole bağımlılığı arttı.
İrlanda'da, Büyük Kıtlığın devam ettiği 1849 yılında Dublin'de açlık ve koleradan hayata gözlerini yumdu.
Aslında James Clarence Mangan'ın en büyük özelliği, Türk ve İstanbul hayranı olmasıydı. Hayatında hiç İstanbul ve Türk topraklarına gelmemişti. Ancak İrlanda ulusal marşını yazan Mangan, Oxford Antologie English'de, İrlanda Şairleri kategorisinde değil de, Türk Şairleri arasında yer aldı. Onun bir Türk şairi olarak sınıflandırılması, çağdaşları arasında Mangan'ın Türk dünyasına olan yakınlığından dolayıydı.
İrlanda şiirinde önemli bir yere sahip olan ve kendisinden sonra gelen şairleri önemli ölçüde
etkileyen Mangan, birçok şiirinde kullandığı sözcük, kavram, kişi, olay ya da nesneleri Osmanlı
coğrafyasından aldı. İrlanda'nın ulusal şairi olarak anılan şair ve düz yazı yazarı James
Clarence Mangan, Osmanlı Türkçesi'nden Almanca 'ya çevrilmiş şiirleri İngilizce'ye çevirmiş
ve diğer bazı şiirleri de çevirerek yayımlamıştı. Mangan'ın şiirlerinin tümünü içeren bir antoloji, ancak ölümünden çok sonra, 1922 yılında yayımlandı. Bu antolojideki şiirlere bakıldığında görülür ki Osmanlı coğrafyasına ait şiir ve düzyazılar sayıca ve içerik olarak büyük bir yer kaplar.
Mangan, İngiliz şiirinin tanımadığı 'gazel' formunu da kullanarak, ancak bir Türk'ün anlayabileceği
kavramları Türk şiir dilinin tekniği ile yazmayı da bilmişti. Bir Türk olarak, James Clarence Mangan'ı minnet ve şükranla anıyorum.
