Güzel dil Türkçe bize,

Başka dil gece bize

Ziya Gökalp

Gazi Mustafa Kemal Atatürk''ün katılımıyla 1932 yılında toplanan I. Türk Dili Kurultayı''nın açılış günü 26 Eylülü her yıl "Türk Dil Bayramı" olarak kutluyoruz.

Mustafa Kemal Atatürk, ulusal bilinci ayakta tutan ve toplumun bireyleri arasında duygu ve düşünce birliği sağlayan tarihi süreç içinde Türkçenin ne denli ihmale uğradığını çok iyi bilen bir devlet adamı olarak bu gerçeği daha Türk Dil Kurumu''nun kuruluşundan önce 1930 yılında, Sadri Maksudi Arsal''ın Türk Dili İçin adlı kitabının başında şu veciz anlatımla dile getirmişti:

"Millî his (toplum bilinci) ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması millî hissin inkişafında (gelişmesinde) başlıca müesserdir (etkendir). Türk dili dillerin en zenginlerindendir. Yeter ki bu dil şuurla (bilinçli olarak) işlensin!

"Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır."

Mustafa Kemal Atatürk, dilin bir ulus varlığı için ne denli kutsal bir değer taşıdığını dikkate alarak dil ile kültür arasındaki sıkı bağlantıyı da şu açık seçik sözlerle dile getirmiştir:

"Türkiye Cumhuriyeti''ni kuran Türk halkı Türk milletidir. Türk milleti demek Türk dili demektir. Türk dili, Türk milleti için kutsal bir hazinedir. Çünkü, Türk milleti geçirdiği nihayetsiz felâketler içinde ahlâkının, an''anelerinin, hâtıralarının, menfaatlerinin; kısacası, bugün kendi milliyetini yapan her şeyinin dili sayesinde muhafaza olunduğunu görüyor. Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir."

12 Temmuz 1932''de kurulan Türk Dil Kurumu''nun "Türkçe Kurultayı" adı verilen ilk Genel Kurul''u 26 Eylül 1932''de Dolmabahçe Sarayı''nda yapıldı. Daha önce yapılan çağrının da etkisiyle kurultaya 814 üyeyle birlikte katılanların sayısı 917''ye ulaştı. Ülkenin her yanından ve her meslekten kişilerin, saz şairleri ile yemenili köylü kadınlarının katılımı, toplantının ulusal özelliğini göstermişti. Başkan Samih Rıfat, kurultayın açış konuşmasında, amacın Türkçeyi ulusal dil düzeyine çıkarmak, yazı dili ile halk dili arasındaki ayrılığı gidermek olduğunu belirtmiş, bu amaca da ancak halkın katılımıyla ulaşılabileceğini söylemişti. Kurultayda, Türk Dil Kurumu''nun tüzüğü üzerinde çalışılmış, tüzüğün birinci maddesinde şu yargıya yer verilmişti:

"Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin yüksek koruyucu başkanlığı altında 12 Temmuz 1932''de Türk Dili Tetkik Cemiyeti adlı bir cemiyet kurulmuştur."

Derneğin amacı da şöyle belirlenmişti:

"Türk Dili Tetkik Cemiyetinin amacı, Türk dilinin öz zenginliğini meydana çıkarmak, onu dünya dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmektir."

1908''den sonra başlayan "Millî Edebiyat" akımı ve 1911''den sonra kendini gösteren "Yeni Lisan" hareketiyle dilimizi istila eden Arapça ve Farsçanın baskısından kurtulmak için dilde sadeleşme yolunda adımlar atılmıştı. 1 Kasım 1928''de Latin alfabesini esas alan "Yeni Türk Alfabesi"nin kabul edilmesiyle başlayan "Dil Devrimi" ve 12 Temmuz 1932 tarihinde "Türk Dili Tetkik Cemiyeti"nin kuruluşu ile başlayan dil çalışmaları, Tanzimat döneminde ve Cumhuriyet sonrasında kendini gösteren dilde sadeleşme hareketlerinin devamı idi.

"26 Eylül Dil Bayramı", aynı zamanda "Dil Devrimi"nin da coşkuyla kutlandığı bir gün. Bilindiği gibi "Dil ve Alfabe Devrimi" 1 Kasım 1928 yılında gerçekleşti.

"Birinci Türk Dil Kurultayı"nın 1932''deki ilk toplantısından sonra her yıl Eylül ayının 26. gününü de içine alan son haftasında geleneksel olarak "Türk Dili Kongresi", Türk Dil Kurumu tarafından düzenlenmektedir.

Dilimizin, yani millî kimliğimizin bayramı olan "Dil Bayramı"nda Türkçemize emek verenleri, başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere herkesi saygı ve minnetle anıyoruz.

"26 Eylül Türk Dil Bayramı"nın 90. yıl milletimize kutlu olsun!