'Dilin taşıyıcısı anne'dir, derler. Hanım öğretmenler de bir yerde anne sayılır. Onlar da anneler gibi 'anadilin yaşaması' için mücadele ederler. Bunlar arasında 'anadil'i ölümüne savunanlardan biri de Merziye Üskülü öğretmendir. Merziye Üskülü; aslen İran rejiminin elinde tuttuğu Güney Azerbaycan'ın başkenti sayılabilecek 1945 yılında Tebriz yakınlarındaki Üskü kasabasında doğmuştu.
Merziye, ilköğrenimini doğduğu yerde yaptı. Tebriz Öğretmen Okulu'nu bitirdikten sonra, Üskü'deki bir ortaokulda üç yıl öğretmen olarak çalıştı. Daha sonra Tebriz Üniversitesi'nde yükseköğrenimine başladı. Bu üniversitede bir yıl eğitim aldıktan sonra öğrenimine Tahran'daki Sipahi Danişin Enstitüsü'nde devam etti. Öğrenimi sırasında, Tahran'ın çevresindeki köylerde çocuklar için okuma evleri ve kütüphaneler kurdu. 1970 yılının başlarında, enstitü öğrencilerinin bir hareketine önderlik ettiği için Şah rejimi tarafından hapse atıldı. Ardından da doğduğu Üskü'ye sürgüne gönderildi. Ancak şair, Şah rejimine karşı yapılan çatışmalara katılmak için gizlice Tahran'a döndü. Ancak Şah rejiminin gizli servisi SAVAK'ın elemanları peşindeydi. Adım adım onu takip ediyorlardı. SAVAK güçleri tarafından mahallesinde komşularının gözü önünde, halka gözdağı verilmek için acımasızca şehit edildi.
Milli İstihbarat ve Devlet Güvenlik Örgütü (Sazeman-e Ettelaat va Amniyat-e Keshvar - SAVAK)'nün onu hedef haline getirmesinin en büyük nedeni öğrencilerine anadilleri Türkçe'yi sevdirmesi, onları eğitirken sürekli Türkçe'yi kullanmasıydı. Türk kadını Mersiye Üskülü, aynı zamanda da şair ve yazardı. Şiirlerinde Dalğa mahlasını kullanan şaire dostları Merican diye hitap ederlerdi.
'Merican' Türkçe yazdığı şiirlerinde 'anadili'ni, Türklüğü yüceltiyordu. Bu da Şah Rejimi'nin Merziye Üskülü hedef seçmesinin en büyük nedeni olmuştu. Merziye Öğretmen, Türkçe sevgisi ve ulusal gururu nedeniyle, sırf ibret olsun diye ortadan kaldırıldıysa da adı daha da büyüdü ve kuşaktan kuşağa aktarıldı. Üsküyü, eserlerini Azerbaycan Türkçesi ve Farsça kaleme almıştı. Şiirleri, dostlarıyla ve mücadeleleriyle ilgili hatıraları birçok kez neşredildi. Şiirlerinden bazı örnekler "Cenubdan Sesler" (1987) adlı antolojide yayımlandı. Ayrıca, Bahtiyar Vahabzade'nin şairle ilgili "Merziye" adlı bir destanı bulunmaktadır. Biz de şehit Merziye Üskül için Azebaycan lehçesiyle; "Öğretmenimizin kutlu tini şad olsun" diyoruz. Şunu da yazmadan edemeyeceğim. Bazı bölücü çevreler; Kürt asıllı müzik sanatçısı Merziye Rezazi'yi, Merziye Üskülü ile bir tutmak isterler, şehit öğretmenizin cesur, fedekar hayatını, bu ses sanatçısına yamamak isterler. Gelin Merziye Rezazi'yi de bir başka yazımda sizlere anlatayım.
