Mehmet Şükrü Paşa; Osmanlı İmparatorluğunun son yıllarında birçok önemli kumandanlıklarda bulunmuş, 1912-1913 Balkan Savaşı'nda Edirne savunması ile büyük ün kazanmıştı.
Erzurumlu Ayabakan ailesinden Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) Mustafa ile Muhsine'nin tek evladıdır, 1857'de Erzurum'da doğmuştur. Daha çocuk iken askerliğe büyük ilgi duyarak Erzincan Askeri İdadisi'nde öğrenime başlamış fakat babasının ölümünden sonra annesinin tekrar evlenmesi üzerine İstanbul'da Sütlüce Topçu Okulu'na girmişti. 1879 yılında Topçu Teğmeni olarak Harbiye'den mezun oldu.
Harbiye'deki öğrenimi sırasında zekası ve matematiğe olan yatkınlığı ile hocalarının dikkatini çekti. Bunun üzerine Serasker Saip Paşa'nın uygun görmesiyle, Almanya'da öğrenimini devam ettirecek subaylar grubuna katıldı. Almanya'da İmparatorluk Üçüncü Topçu Hassa Alayı'na tayin edilerek dört seneden fazla Prusya'nın büyük askerler yetiştiren Potsdam Garnizonu'nda eğitim gördü. Burada 1880 yılında üsteğmenliğe, 1882'de yüzbaşılığa, 1883'de kıdemli yüzbaşılığa terfi etti.
İstanbul'a dönüşünde, birçok yerlerde askerî talim ve terbiye öğretmenliklerinde bulundu. 1887 senesinde Binbaşı rütbesine ulaşırken, Süvari Korgenerali İmrahor Manastırlı Nuri Paşa'nın kızı Zafer Rabia ile evlendi. Bu evlilikten Sabiha, Kerim, Mediha, Saime, Hayrünnisa, Feride, İhsan, Şereffünnisa, Osman adında ikisi erkek, yedisi kız olmak üzere dokuz evlât dünyaya geldi. Ancak beşi çocuk çağında muhtelif yaşlarda öldüler. 1888 yılında Yarbaylığa, 1889'da Albaylığa terfi etti. 1893 tarihinde ise 36 yaşında iken Tuğgeneralliğe yükseltildi. Almanca, İngilizce ve Fransızca lisanlarını iyi bildiğinden, mesleğindeki ilerlemeleri düzeni biçimde takip edebilmiş, farklı askeri görevlerle birlikte Harbiye ve Darüşşafaka okullarında balistik ve matematik öğretmenliklerinde bulundu. Büyük Türk matematikçisi Salih Zeki, Şükrü Paşa'nın yetiştirdiği öğrencilerden biridir.
Şükrü Paşa, topçu komutanı olarak tayin edildiği ve tuğgenerallikten orgeneralliğe kadar olan askerlik hizmetlerini Edirne'de geçirdi. Ordu Müfettişliği görevi sıralarında Türk gençliğinin ergin yetişmesi için gösterdiği büyük ilgi ve çabası ve evinin yetişkin genç kurmay subayları ile dolup boşalması yüzünden Saraya jurnal edilen Şükrü Paşa 1905 senesinde Selanik'e sürüldü.
Prusya ordusu misali üstün bir disiplin içinde eğittiği Edirne'deki İkinci Ordu'dan sonra Selanik'teki Üçüncü Ordu'da kısa bir zamanda değişmiş ve askerlik hayatındaki aşırı disiplin merakı ve titizlikleri dolayısıyla, ileride alacağı "Edirne Müdafii" lakabından önce, ordu çevresinde Deli Şükrü Paşa olarak nam salacaktı.
Şükrü Paşa, dürüst fakat çok sert ve cesur bir asker olarak üst makamlara karşı bildiklerini çekinmeden söylemeyi vatan borcu biliyordu. Zamanın Padişahı İkinci Abdülhamid'den bir tokat yemiş fakat Sadrazam Avlonyalı Ferit Paşa'nın ifadesine göre, bu hadiseler sırasında İkinci Sultan Hamid, Vekiller Meclisi'nde "Durumu nasıl görüyorsunuz, ne yapmak lazımdır?" sualini sormuştu. İkinci Sultan Hamid, hazır bulunanların gerçeklerden uzak geveleme ve düşüncelerini işitince: "Paşalar söyledikleriniz hiç de hakikatlere uymuyor! İşte Şükrü Paşa'nın raporları, alınız okuyunuz; Millet ve Ordu Anayasa'nın tekrar yürürlüğe girmesini istiyor, ben de Şükrü Paşa gibi bunu muvafık görüyorum ve tekrar ilân edeceğim" demiştir.
Siyasetle hiç meşgul olmamış, hatta asker olarak bundan şiddetle nefret etmiş olan Şükrü Paşa, işte günün birinde böylece hem hükümdarına hem de milletine olan sadakatini birleştirerek namusu ve cesareti sayesinde büyük bir hizmet ifâ ederek millet ve devlet arasında kardeş kanı dökülmesine mâni olmuştu. Bu hizmeti üzerine 1908'de Mareşal'liğe yükseltilen Şükrü Paşa'nın rütbesi, Meşrutiyetin ilânından sonra yapılan "Askerî Rütbeler Tasfiyesi'nde" Korgeneralliğe indirilmiş ise de, 1912-1913 Balkan Savaşı'nda Edirne Müstahkem mevkisinde yaptığı kahramanca savunma dolayısıyla tekrar Orgeneral'liğe yükseltilecekti.
1908 yılında Meşrutiyetin ilanı üzerine İstanbul'a gelen Şükrü Paşa, 1912 senesine kadar Redif (Süvari Birlikleri) Müfettişliği, Çanakkale Boğazı Muhafızlığı gibi önemli askeri görevlerde bulundu. Sonunda Balkan Savaşı öncesinde Edirne Müstahkem Mevkii Komutanlığı'na tayin edildi. Şükrü Paşa'nın destansı kahramanlığı, Edirne savunmasında ortaya çıkacaktı. Gelin bunu da bir başka yazımızda anlatalım.
