1730 yılında şimdiki Manisa''nın Gelenbe kasabasında doğan Gelenbevi İsmail Efendi, Osmanlı İmparatorluğu matematikçilerindendir. Asıl adı İsmail''dir. Gelenbe kasabasında doğduğu için ikinci adı onun bu doğduğu kasabadan gelir. Daha çok Gelenbevi adıyla ün kazanmıştır.
Önce, kendi çevresindeki bilginlerden ilk bilgilerini almıştır. Daha sonra, öğrenimini tamamlamak üzere İstanbul''a gitmiştir. Burada, çok değerli ve kültürlü öğretmenlerden yararlanıp matematik bilgisini oldukça ilerletmiştir. Müderrislik sınavını kazanarak 33 yaşında müderris olmuştur. Bundan sonra kendisini tümüyle ilme verip çalışmalarına devam etmiştir.
Gelenbevi, eski yöntemle problem çözen son Osmanlı matematikçisidir. Sadrazam Halil Hamid Paşa ve Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa''nın istekleri üzerine, Kasımpaşa''da açılan Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn''a altmış kuruşla matematik öğretmeni olarak atandı. Bu atama ona parasal yönden bir rahatlık getirdi.
Hakkında şöyle bir öykü anlatılır: Bazı silahların hedefi vurmaması, padişah III. Selim''i kızdırmış ve bunun üzerine Gelenbevi''yi huzuruna çağırarak ona uyarıda bulunmuştur. Gelenbevi bunun üzerine hedefe olan uzaklıkları tahmin ederek gerekli silahlardaki düzeltmeleri yapmış ve topların hedefi vurmalarını sağlamıştır. Gelenbevi''nin bu başarısı padişahın dikkatini çekmiş ve padişah tarafından ödüllendirilmiştir.
Şimdi sizlere Gelenbevi İsmail Efendi ve logaritma ile ilgili bir olayı aktaracağım:
Fransızlar için "Matematik kafalı!.." derler. Bundan kasıt, ''her konuda kâr-zarar'' hesabına göre karar verdiklerinden olsa gerektir. 1780 yılında İstanbul''a yolu düşen bir Fransız Mühendisi, yanında bir de Logaritma Cetveli getirmişti. Bab-ı Âlî''de zamanın hükümetine Logaritma Cetveli''ni gösterip: "Memleketinizde bu cetvelden anlayan ve bununla uğraşan var mı?" diye sormuş. Bunun üzerine kendisine, Gelenbevî İsmail Efendi adında bir zatın Matematikle meşgul olduğunu söylemişler.
''Osmanlı''da duygusallıktan uzak. Matematik kafalı'' birinin yaşadığını duyan Fransız Mühendis, Gelenbevî''nin adresini alarak kendisini ziyarete gitmiş. İsmail Efendi''nin bir kulübeden farksız evine giren Mühendis, karşısına çıkan bu üstü başı perişan adamın aradığı kişi olduğunu anlayınca Logaritma Cetveli''ni uzatarak; "Bir haftaya kadar bu Logaritma Cetveli hakkındaki düşüncelerinizi bekliyorum" diyerek, bu harap evden çıkmak istemiş.
İsmail Efendi, Fransız Mühendis''i bekletmeden cevap yerine kendisinin yazmış olduğu Logaritma Cetveli''ni vermiş. Bu Logaritma Cetveli''ni gören Fransız Mühendis hayretler içinde kalmış! Dayanamamış, "Bu adam Avrupa''da olsaydı ağırlığınca altın ederdi" demiş.
Evet, 18. yüzyılda müspet bilimle uğraşmak Avrupa''da ağırlığınca altın ederken, Osmanlı''da aylık 60 kuruş ediyordu.
1730 yılında Manisa Gelenbe''de doğan İsmail Efendi, 1790 yılında Yenişehir''de hayata gözlerini yumdu. Gelenbevi İsmail Efendi, Burhân-i Gelenbevi, Al-burhân ma-a l-ḥâsiya başta olmak üzere Türkçe ve Arapça 30''dan fazla eser bıraktı. Türkiye''ye logaritmayı ilk sokan Gelenbevi İsmail Efendi''dir. Ayrıca İstanbul Fatih''te adını taşıyan Gelenbevi Anadolu Lisesi bulunmaktadır. Ünlü matematikçimizi rahmet ve şükranla anıyoruz.
