Türkiye, günlerdir ormanlarımız kadar içimizi de yakan yangınlarla yatıp kalkıyor. Yangınla ilgili bilim insanları en büyük sorumluların başında küresel ısınma ve iklim değişikliğine gösteriyor. Hava sıcaklığı ortalamalarındaki artışın orman yangını riskini kat kat artırdığıyla ilgili haberler de gazete manşetlerine taşınıyor. Ancak küresel ısınmanın tek olumsuz etkisi orman yangınlarında görülmüyor. Sıcaklık ortalamalarının artması hayatımızı olduğu kadar, vatan coğrafyasını ve de dolayısıyla tarihimizi de değiştiriyor. Son 60 yılda; Türkiye genelinde, toplam alanı Van Gölü'nün üç katı büyüklüğünde, 80'e yakın göl kurumuş durumda. Onlarcası da kuruma tehlikesi ile karşı karşıya. Böyle giderse kısa zamanda Nasreddin Hoca'nın maya çaldığı Akşehir Gölü ile Fethiye'deki Amintas Kaya Mezarı'nda adı geçen Likya Kralı Hermagios'un oğlu Amintas'ın at koşturduğu Beyşehir Gölü de coğrafya kitaplarından çıkıp tarih kitaplarına girecek.
Şu sözcükleri haber kanallarında sık sık duyar olduk:
"Eber Gölü kurudu..."
"Tuz Gölü kuruyunca flamingolar can verdi..."
"May Gölü'nde sular çekildi toplu balıkölümleri yaşandı..."
Ancak durum, duyduğumuzdan da vahim.
Türkiye'de son 50-60 yılda, 80'e yakın tabii göl, kuruyarak coğrafya atlaslarından silindi. Onlarcası da benzer akıbete doğru hızla yaklaşıyor. Yok olan göllerin toplam yüzölçümü Van Gölü'nün üç katı büyüklüğüne ulaşmış durumda. Gerçi Van Gölü'nün durumu da hiç açıcı durumda değil ya...
Bir dönem hava durumu haberlerinde sıkça duyduğumuz "Göller Yöresi" tanımlaması da artık bir anlam ifade etmiyor. Çünkü sadece Göller Yöresi'nde, 50 yıl önce mevcut olan 20'ye yakın doğal gölden bugün geriye sadece 5'i kalmış durumda. Konya'daki irili-ufaklı 100'e yakın gölden de geriye sadece birkaçı kaldı.
Yurt genelinde de durum farksız. Gelin bu acı tabloya bir göz gezdirelim:
*) Antalya yöresindeki; Karagöl, Avlan Gölü, Girdev, Kurugöl, Keklicek, Manay, Tecer, Mamak ve Genceli gölleri zaman içerisinde tamamen kurudu.
*) Burdur'daki Kestel, Kovada ve Eğirdir gölleri kuruma ve kirlilik tehdidi karşısında can çekişiyor
*) Yine aynı bölgedeki; Çorak, Yazır, Karataş, Gölhisar gölleri ve Karamık Sazlığı da kuruma tehdidi altında.
*) Salda ve Gölcük göllerinin kurumaması için büyük mücadele veriliyor.
*) Hatay'daki Amik Gölü tarımda kullanmak için, barındırdığı alüvyonal toprak tabakası için 1974 yılında kamu eliyle kurutuldu.
*) Konya'nın Akşehir Gölü'nü Nasreddin Hoca'nın maya çaldığı göl olarak biliyoruz. Bir dönem Türkiye'nin büyük tatlı su gölleri sıralamasında ilk 5'te olan gölden geriye, küçük bir sazlık alan kaldı.
*) Eber Gölü tamamen kurudu.
*) Flamingoların can çekiştiği Tuz Gölü havzası, kuruma tehlikesi altında.
*) Tersakan, Bolluk, Musalar, Ilgın, Samsa, Yay, Seyfe ve Tuzla gölleri tarihe karıştı.
*) Beyşehir Gölü'nde tarım amaçlı aşırı su kullanımı yüzünden su seviyesi 20 metrelerden 3-4 metreye düştü.
*) Yay Gölü kurudu.
*) İznik, Sapanca, Uluabat ve Kuş gölleri tehdit altında.
*) İstanbul Büyükçekmece Gölü'nde su seviyesi her geçen yıl düşüyor.
*) Küçükçekmece Gölü içme suyu özelliğini ve biyolojik çeşitliliğini kaybetti.
*) Bafa ve Azap gölleri kuruyor
*) Acı Göl ve Işıklı Gölü'nün büyük kısmı kurudu
*) Büyük ve Küçük Göl, Azaplı Gölü, Seki, Kuyucak, Akdoğan, Aygır gölleri kurudu
*) Gölbaşı, Aktaş, Çıldır, Haçlı, Turna, Nazik ve Tortum gölleri de can çekişiyor.
İşin garibi; kuruyan göller yüzünden kuşlar ve balıklar başta olmak üzere birçok canlının da nesli tükeniyor. Dik kuyruk, tepeli, ak pelikan gibi birçok kuş çeşidi tarihe karışmış durumda. Bir o kadarı da nesli tükenme tehlikesi ile yüz yüze...
Göllerin kurumasının temel sebebi küresel ısınma olsa da daha farklı nedenler de var. Örnek vermek gerekirse; göl çevreleri başta olmak üzere, yanlış tarımsal sulama göllerin en büyük tehdidi. Göl yanına kurulan fabrikalar gibi endüstriyel baskılar da kirlilik etkisi yaratıyor ve gölleri hızla kurutuyor. Ne diyelim bizden sonra gelecek nesillere "göllerden çöllere giden bir Anadolu" bırakacağız gibime geliyor.
