Bugünlerdeki gündemin en önemli maddesi Afganistan ve dolayısıyla Taliban rejimi, daha şimdiden 300 bin Afgan göçmen, Türkiye'yi doldurmuş vaziyette.
Bu durum bana Türk-Afgan tarihindeki ilginç bir olayı hatırlattı: Bu isim Emanullah Han'dı. Bir dönem Afganistan kralı olan Emanullah Han, 2 Haziran 1892'de Afganistan'ın Pegman kentinde, Habibullah Han ve Server Sultana Begüm'ün evladı olarak doğdu.
Ülkesinin Birleşik Krallık (İngiltere)'ın sömürgesinden kurtararak bağımsızlığa kavuşmasına önderlik eden Emanullah Han, babası Emir Habibullah Han'ın bir suikast sonucu öldürülmesinden sonra 1919-1929 yılları arasında Afganistan'a hükmetti.
Babasının 1919'da öldürülmesinden bir hafta sonra amcasını tahttan indirip müebbet hapse mahkûm ettirerek 28 Şubat 1919'da tahta çıktı. Tahta çıkma töreninde yaptığı konuşmada Afganistan'ın bağımsızlığını ilan etti. I. Dünya Savaşı'ndan yıpranmış olarak çıkan ve Anadolu'da Mustafa Kemal Atatürk'le uğraşmak zorunda kalan ve de Hint Müslümanlarının ayaklanması korkusunu taşıyan İngilizler bu duruma fazla müdahale edemediler.
İngiliz destekli Hint ordusu ile Afgan ordusu arasında ufak çaplı birkaç çatışma dışında bir olay yaşanmadı. 8 Ağustos 1919'da Ravalpindi'de Afganistan'ın bağımsızlığını tanıyan Ravalpindi Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmanın neticesi olarak 19 Ağustos 1919'da Afganistan'ın bağımsızlığı ilan edildi.
1921'de SSCB ve Türkiye ile dostluk, 1922'de İran'la saldırmazlık antlaşması yaptı. 1921'de Türkiye'nin kuruluş anayasasını örnek alarak hazırlattığı Afgan Anayasası, 1923'te yürürlüğe girdi. Kayınbiraderi ve Dışişleri Bakanı Mahmud Tarzi danışmanlığında giriştiği devrim hareketleri nedeniyle Siyasi İslamcı çevrelerin sert muhalefetiyle karşılaştı. 1928'de ziyaret ettiği Avrupa, Türkiye, Mısır ve Hindistan'dan ülkesine döndü. Hayran kaldığı Mustafa Kemal Atatürk'ün uyguladığı yasama reformu ve kadınlara siyasi haklar tanınması gibi yeni tasarıları açıkladı.
Bunun üzerine mollaların sert tepkisiyle karşılaştı. Kasım 1928'de Celalabad'da patlak veren bir kabile ayaklanması sırasında ünlü bir kabile lideri olan Baççe-i Sakov, başkent Kabil'i ele geçirdi ve kendisini hükümdar ilan etti. Emanullah Han tahtı yeniden ele geçirmeyi denediyse de başarılı olamadı ve Afganistan'dan ayrılmak zorunda kaldı. 14 Ocak 1929'da gecenin ortasında, Emanullah Han kardeşi İnayetullah Han'a Krallığı devretti ve gizlice Kandahar'a doğru Kabil'den kaçmaya çalıştı. Ancak Habibullah Kalakani ve takipçileri at sırtında Emanullah'ın binmiş oluğu aracı kovaladı ama Emanullah Han kaçmayı başardı. Emanullah Han sonraki yaşamını sürgünde geçirdi. 25 Nisan 1960 tarihinde Zürih'te yaşamını yitirdi. Cenazesi Afganistan'a getirildi ve doğduğu kent olan Celalabad'da defnedildi.
Sizlere bir başka yazımda Emanullah Han'ın devrilmesinde başrolü oynayan Topal Molla'yı ve marifetlerini aktaracağım.
