İnsan duygu ve düşüncelerini kontrol edebilir. Düşüncelerimizi nasıl şekillendireceğimizi, nasıl kontrol edebileceğimizi öğrenmeli ve çocuklara da öğretmeliyiz. Olumsuz düşünceler bir zaman sonra kimyamızı bozarak bizi çeşitli rahatsızlıklara sürükleyebilir. Özellikle bir duygu veya düşünce bizi etkiliyorsa bunun altında geçmiş yaşantılarımızdan bir duygu kalmış olabilir. Bizi çok etkileyen ya da tam aksine pek etkilemediğini düşündüğümüz ve üstünü örttüğümüz duygu ve düşünceler gün gelip bizi sarsacak şekilde yüzeye çıktığında bu duyguyu ve kökenini bulup çıkarmak çoğu zaman tedavinin kendisi olmaktadır. Elimizden geldiğince duyguyu yaşamaya izin vermeliyiz. Olumsuz duygulardan sıyrılarak olumlu bakış açısına geçmeyi kendimize telkin etmeli ve düşünce şeklimizi olumluya çevirmeye çalışmalıyız.
Bu haftaki yazımda diğer bilişsel çarpıtmalarımızdan bahsederek bu konuyu noktalayacağım.
7. Duygusal mantık yürütme
Kişinin duygularına dayanarak mantık yürütüp, buna dayanak oluşturmasıdır. Bir durumla alakalı olarak "Kötü hissediyorum demek ki kötü olacak" gibi düşünceler duygusal mantık yürütmeye örnek verilebilir. Genellikle yoğun hissedilen duygular sonucu sağlıklı düşünememekten kaynaklanır.
8. -meli -malı ifadeleri
Kişinin durum veya olaylarla ilgili olarak kesin görüşleri olması sonucunda "Bu şöyle olmalı", "Bu böyle yapılmalı" gibi ifadeleri kullanırlar. Böyle idealist ve keskin düşüncelere sahip kişiler kendisine ters gelen durumlarda kızabilir, öfkelenebilir.
9. Etiketleme
"Hata yaptım." demek yerine "ben aptalım" ya da "Ben yetersizim" gibi söylemlerle kendini ya da durumu etiketleme hali olarak nitelendirilebilir. Diyelim ki ilk defa gittiğiniz bir restoranda hoşunuza gitmeyen bir durumla karşılaştınız. Diğer tüm özellikler güzel ve hoşunuza gittiyse bile mekan için "Burası zaten kötü bir yer" dediğinizde etiketleme yapmış olursunuz. Toplumumuzda genellemelerde de sıklıkla kullanılır. "Bir şey pahalıysa iyidir" anlayışına sahipseniz daha pahalı olanı almak istersiniz.
10. Suçlama
Sorunu çözmek yerine kusur buluyorsanız bu çarpıtmaya başvuruyorsunuz demektir. Bir sorunla karşılaşıldığında bu sorunun tarafları vardır, bir süreci vardır. Eğer siz sorunla ilgili olarak sadece kendinize yükleniyorsanız veya kendinizde hiç sorumluluk bulmayıp tamamen karşı tarafa yükleniyorsanız her iki durumda da bilişsel çarpıtma yapıyorsunuz demektir.
· Kendini suçlama: Bütün sorumlunun siz olmadığınız durumlar için kendinizi suçlarsınız.
· Başkasını suçlama: Sorunun oluşmasındaki kendi etkinizi görmezden gelip başkalarını suçlarsınız.
