Serimizin bu bölümünde, "ya olursa?" (what if?) kalıbıyla kurduğumuz düşüncelere, yani aslında endişelere odaklanacağız.

Bu düşünce yapısını anlamak için endişe ve kaygı arasındaki farkı kavramak gerekir.

Çok basit bir tanımlama yapacak olursak, endişe bilişsel bir süreçtir. Yani düşüncedir, bir olayı değerlendirme biçimidir.

Genelde "ya …sa" kalıbıyla oluşturulur.

Örneğin, "Ya sınavda başarısız olursam? Ya işten kovulursam? Ya ilişkimiz biterse?"

Kaygı ise, irrasyonel ve hipotetik bu endişelerin tetiklediği duygusal bir deneyimdir.

Fizyolojik olarak yani bedensel duyumsamalar ve sonuçlarla deneyimlenir.

Örneğin, bu endişeler sonrası tetiklenen kaygı, karın ve mide ağrıları; nefes daralmaları; kalp ritminde artışlar veya titremeler gibi somatik yani bedensel sonuçlar yaratır.

Ya …sa kalıbıyla oluşturduğumuz endişeler, olası durumların potansiyel olumsuz sonuçları ile daha çok ilgilenmemize yol açar.

Bu olasılık algısı ise, durumu artık bir tehdit unsuruna dönüştürür.

Böylece, kaygı tetiklenir ve kaçınma davranışları oluşmaya başlar.

Eğer bu tarz düşüncelerin sıklığı artarsa, kaçınma davranışlarının da sıklığı artar ve kaygı artık yavaş yavaş bozukluğa doğru yol alır.

Endişeleri değerlendirirken olasılık algımızı irdelememiz faydalı olabilir.

Genelde bir duruma yönelik endişe yüklü düşüncelerle yaklaşan kişiler, abartılmış bir olasılık algısıyla yaklaşır.

Yani olumsuz sonuçların oluşma olasılığını en olası ihtimal zanneder.

İşte bu, irrasyonelliği yani düşünce hatasını doğuran temel unsurdur.

Endişelerle ve dolayısıyla kaygıyla baş etmenin yolu ise, durumu rasyonelize etmekten geçer.

Yani diğer olasılıkların da varlığını görmek.

Kendinize ilk olarak, "bu durumun düşündüğüm gibi sonuçlanma olasılığını yüzde kaç olarak değerlendiriyorum?" sorusunu sorabilirsiniz.

Eğer buna "yüzde on" diyorsanız, bu deneyimi yüz defa yaşadıysanız en az onunda beklediğiniz bu olumsuz sonucu yaşamış olmanız gerekir.

Yani elinizde bu olasılığa yönelik veri olmalıdır.

Genelde baktığımızda ise bu verilerin olmadığını görürüz.

O zaman işler değişir. Değişmelidir!

Endişelerinizin olması gayet normaldir.

Ancak bunların tetiklediği kaygıların şiddeti baş edilmez haldeyse, tüm verileri değerlendirmeden nesnel olmayan bir olasılık değerlendirmesi yapıyorsunuz demektir.

Düşünce hatalarının geneliyle baş etmek için gerekli olan veriye dayalı düşünceyi özellikle ya olursa kalıplarınızda kullanmanız, endişelerle başa çıkmak için ilk seçenektir.