Son yıllarda, psikoloji alanında, özellikle Kabul ve Adanmışlık Terapisinde (ACT) "bilişsel ayrıştırma" adı verilen bir kavram popülerlik kazandı.

Bilişsel ayrıştırma, duygusal sıkıntıya yol açabilecek ve işlev bozucu düşüncelerin, inançların ve imgelerin gerçekle ilişiğini kesme olarak ifade edilebilir.

Bilişsel ayrışmayı anlamak için önce düşüncelerin doğasını anlamalıyız.

Biliyoruz ki zihnimiz sürekli olarak düşünceler ve imgeler üretir ve bazen (psikolojik bozukluklarda çoğunlukla) bu düşünceler olumsuz ve işlevsiz olur.

Biliyoruz ki insan, düşüncelerinin gerçeklik olduğuna inanmaya meyyal bir organizma.

Dolayısıyla, düşünceler ile gerçeklik arasındaki ilişkiyi yapılandırmak için gereken becerilerden birisi bilişsel ayrışmadır.

Bilişsel ayrıştırma, düşüncelerimizi tamamen ortadan kaldırmaya çalışmak yerine, bu düşüncelerle olan ilişkimizi değiştirmeyi amaçlar.

Düşüncelerimizi onlara karışmadan gözlemlemeyi öğrenmeyi ve bunların gerçekliğin mutlaka doğru ya da doğru temsilleri olmadığını fark etmeyi içerir.

Örneğin, birisi "Ben değersizim" düşüncesine sahipse, bilişsel ayrıştırma bunun gerçekliğin bir yansıması değil, sadece bir düşünce olduğunun fark edilmesini içerir.

Düşünceyle tartışmaya veya onu uzaklaştırmaya çalışmak yerine, bilişsel ayrıştırma, onu kabul etmeyi ve ona duygularımız veya eylemlerimiz üzerinde güç vermemeyi seçmeyi içerir.

Yani düşüncemizin varlığını kabul edip onun etkisiyle eylemlerimizi şekillendirmemektir.

Bu işte tam olarak "defusion" kelimesinin yani "ayrışmanın" temsilidir.

Düşüncelerimle, gerçeklik ve yaşantı arasına bir mesafe koymaktır.

Bilişsel ayrışmayı bir beceri olarak değerlendirebiliriz. Dolayısıyla, pratiğe ihtiyacı vardır.

Bilişsel ayrıştırmayı uygulamanın bir yolu, bilinçli farkındalık (mindfulness) egzersizleri ve nefes alma teknikleri gibi pratikler yapmaktan geçer.

Bu uygulamalar, düşüncelerimiz ve duygularımız hakkında yargılayıcı olmayan bir farkındalık geliştirmemize yardımcı olabilir.

Bu da ortaya çıktıklarında işlevsiz olan düşünceleri fark etmemize ve onlara yönelmeden etkileri altına girmemeye yardımcı olur.

Bilişsel ayrışmayı uygulamanın bir diğer yolu dil kullanımı iledir.

Araştırmalar, "başarısız olacağım" düşüncesinin yerine "başarısız olacağımla ilgili düşüncelerim var" ifadesini kurmanın bilişsel ayrışmaya yardımcı olduğunu kanıtladı.

Çünkü aslında böylece, düşüncem ile gerçekleşme olasılığını yüksek gördüğüm bir deneyimin, düşüncelerimde kalmasına ve geçerliğinin etkisinin azalmasına yardımcı olur.

Bilişsel ayrışma, birçok psikolojik bozuklukta oldukça faydalı bir beceriye dönüştü.

Olumsuz ve işlevsiz düşüncelere yönelmeyen bireyler, oluşan rahatsız edici duygularla daha kolay başa çıkarak kaçınma davranışlarını azaltır.

Böylece, yaşanan sorunların şiddeti kuvvetli bir yöntemle azaltılmış olur.

Birçok uygulama gibi bilişsel ayrışma da bu bahsettiğim yöntemler veya bir psikolojik danışman ve psikoterapist ile pratik edilerek çalışılabilir.