Sevgili okuyucularım bugün 23 Temmuz. Bu tarih size bir şey hatırlatıyor mu? 23 Temmuz 1919 Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşa giden yolda atılan adımlardan biridir. Erzurum Kongresi'nin 100. yılıdır...
22 Haziran 1919'da yayınlanan Amasya Genelgesi'ye Türk ulusu nasıl topyekûn egemenlik savaşına çağrılmışsa, 23 Temmuz 1919'da gerçekleştirilen Erzurum Kongresi'nde de "Millî iradeyi hakim kılmak esastır, millî sınırlar içinde vatan bir bütündür asla parçalanamaz" kararı alınmıştı.
***
Erzurum Kongresi'ne katılanlar, 17 çiftçi ve tüccar, 5 emekli subay, 4 emekli memur, 5 öğretmen, 4 gazeteci, 5 hukukçu, 2 mühendis, 1 doktor, 6 din adamı, 3 eski milletvekili, 1 general ve 1 eski bakan olmak üzere 54 delegeden oluşmaktaydı.
Kongrede alınan kararlar şöyle sıralanmıştı:
1. Millî sınırlar içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekûn kendisini savunacak ve direnecektir.
3. Vatanı korumayı ve istiklali elde etmeyi İstanbul Hükümeti sağlayamadığı takdirde, bu gayeyi gerçekleştirmek için geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet üyeleri millî kongrece seçilecektir. Kongre toplanmamışsa, bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.
4. Kuva-yı Milliyeyi tek kuvvet tanımak ve millî iradeyi hakim kılmak temel esastır.
5. Hıristiyan azınlıklara siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
6. Manda ve himaye kabul edilemez.
7. Millî Meclis'in derhal toplanmasını ve hükümet işlerinin Meclis tarafından kontrol edilmesini sağlamak için çalışılacaktır.
8. Millî irade padişahı ve halifeyi kurtaracaktır.
***
Erzurum Kongresi, ülkenin bütününü ilgilendiren tarihî kararlarıyla bölgesel bir kongre olmaktan çıkmış, kendinden sonra gelecek tüm olayları etkilemiş ve Millî Mücadele'nin esas programını hazırlamıştır.
Mustafa Kemal Paşa, 7 Ağustos 1919'da kongrenin kapanışı dolayısıyla şu konuşmayı yapar:
"Saygıdeğer Efendiler!
Milletimizin kurtuluş umuduyla çırpındığı en heyecanlı bir zamanda, fedakâr sayın heyetimiz her türlü zahmete katlanarak burada, Erzurum'da toplandı. Duygulu ve asil bir ruh ve çok güçlü bir inançla vatan ve milletimizin kurtuluşuyla ilgili köklü kararlar aldı. Özellikle bütün dünyaya karşı milletimizin varlık ve birliğini gösterdi. Tarih, bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir başarı olarak yazacaktır..."
***
Mustafa Kemal Atatürk Erzurum Kongresi'nin önemini de şöyle belirtmekteydi:
"Erzurum Kongresi'nin vaz'ettiği esasattan birincisi; Harbi Umumiyi müteakip vaziyet-i umumiye icabı duçar olduğunuz mağlubiyet itibariyle vatanımızın bir çok mühim aksamı düşmanlarımızın yed-i istilasına geçmişti. Millet bütün maksadında maddi ve hakiki düşünmek ve ancak kuvvet ve kudretiyle temin edeceği hususat üzerinde kendisine yeni bir hudut çizmek
üzere idi. İşte bu kongre bu hududu çizmiştir".
