Yakın tarihimizde İzmir İktisat Kongresi veya I. İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923) adıyla bilinen kongrenin bu yıl 100. Yılı.

Mustafa Kemal Atatürk ve Türkiye''nin yönetici kadrosu Kurtuluş Savaşı ile kazanılan zaferden sonra prensip olarak siyasi ve ekonomik bağımsızlığı öngörmüştü. 1135 delege ile toplanan tarihî Kongre''de yeni Türkiye''nin ekonomik sorunlarının tartışıldı. Olağanüstü bir dönemde, başlıca mesaisi yurdu işgalden kurtarmak olan TBMM''nin en önemli gündemi ise ekonomik bağımsızlıktı. TBMM hükümeti tarafından öngörülen bu ekonomik bağımsızlık hedefinin nasıl gerçekleştirileceğine dair bir kongre yapıldı. İzmir''de Banka-Han binasında toplanan kongrenin Başkanı Kazım Karabekir seçildi. Atatürk''ün Kongre''yi açış konuşmasından kısa bölüm aşağıdadır:

"Efendiler!

Aziz Türkiye''mizin iktisadî yükselme gereklerini aramak ve bulmak gibi vatanî, hayatî ve millî bir kutsal amaç için bugün burada toplanmış olan sizlerin, saygıdeğer halk temsilcilerinin karşısında bulunmakla çok mutlu ve sevinçliyim. Efendiler! Uzun ihmallerle ve derin ilgisizlik ile geçen yüzyılların iktisadî yapımızda açtığı yaraları tedavi etmek, tedavi çarelerini aramak ve memleketi bayındırlığa, millî bir rahatlığa, mutluluğa ve servete ulaştıracak yolları bulmak için gerçekleşecek çalışmanızın çok kıymetli ve başarılı sonuçlara ulaşmasını dilerim.

Arkadaşlar, sizler doğrudan doğruya milletimizi oluşturan halk sınıflarının içinden geliyorsunuz ve onlar tarafından seçilmiş olarak geliyorsunuz. Bunun için memleketimizin, milletimizin halini, ihtiyacını ve milletimizin emel lerini, üzüntülerini yakından biliyorsunuz. Herkesten daha iyi biliyorsunuz. Sizin söyleyeceğiniz sözler, alınması gereğini söyleyeceğiniz önlemler; doğrudan doğruya halkın dilinden söylenmiş gibi kabul olunur. Bu, en büyük doğrudur. Zira halkın sesi, hakkın sesidir."

2023 Türkiye İktisat Tarihi Kongresi Başlıyor

Türk Tarih Kurumu, İzmir Valiliği ve YÖK iş birliğiyle, 15-21 Şubat 2023 tarihlerinde, Türkiye''nin iktisat tarihi ve iktisadi düşünce birikiminin ele alınacağı "Türkiye İktisat Kongresi 2023" düzenlenecektir. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi hakkında uluslararası basın kuruluşlarını bilgilendirdi. Ortak akılla cumhuriyetin yeni yüzyılının iktisat politikalarını oluşturmayı hedefleyen İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi, 15-21 Şubat 2023 tarihleri arasında toplanacak ve yeni yüzyıla yön verecek politika önerileri paylaşılacak. Kongre''nin sekretaryası İzmir Büyükşehir Belediyesi''ne bağlı İzmir Planlama Ajansı tarafından yürütülmektedir.

Cumhuriyet''in kurulduğu yıl iki önemli gelişmeden ilki Lozan Barış Antlaşması, ikincisi ise İzmir''de toplanan Türkiye İktisat Kongresi idi. 1923 Şubat ayında toplanan Türkiye İktisat Kongresi''nde ülkede çağdaş bir ekonomik yapının kurulmasına yönelik ilkeler belirlenmiştir. Amacı, öngörülen ekonomik bağımsızlık hedefinin nasıl gerçekleştirileceğine ilişkindir. 2023 Türkiye İktisat Tarihi Kongresi ise farklı kurumlarda görev yapan bilim insanlarını Türk Tarih Kurumu çatısı altında buluşturmayı hedeflemektedir.

17 Şubat-4 Mart 1923 tarihlerinde toplanan İzmir İktisat Kongresi (I. İktisat Kongresi)''nde Atatürk, Kongre''nin açılış konuşmasında ekonominin önemini şu şekilde vurgulamıştı: "Siyasi, askeri muzafferiyetler ne kadar büyük olursa olsun iktisadi muzafferiyetle tetviç edilmezse (taçlandırılmazsa) husule gelen zaferler payidar (kalıcı) olamaz. Yeni Türkiye''mizin layık olduğu mertebeye isâl (ulaştırmak) için behemehâl (ne olursa olsun) iktisadiyatımıza birinci derecede ehemmiyet vermek mecburiyetindeyiz."

Türkiye''nin çiftçi, tüccar, sanayi ve işçi kesimlerimden seçilen 1135 üyenin katıldığı bu kongrede grupların hazırladığı "Misak-ı İktisadi" esasları tartışılarak kabul edilmişti. Lozan Antlaşması''nın imzalanmasından 4 ay önce toplanan Kongre, Anadolu kurtuluş hareketinin ekonomik yönünü gösterdiği için önemlidir. Kongre bildirileri Osmanlıca "İktisat Esaslarımız" adlı kitapta toplanmıştı. Kongre''ye her ilçeden gönderilen sekiz katılımcı, milleti temsil ediyor ve delegelerin söyleyeceklerine itibar edeceklerini bildiriyordu. Kongre''de alınan önemli kararlar aşağıdadır.

*Ham maddesi yurt içinde yetişen veya yetiştirilebilen sanayi dalları kurulmalıdır.

*El işçiliğinden ve küçük sanayiden büyük işletmeye geçilmelidir.

*Devletin ekonomik görüşleri olmalı, özel sektör tarafından kurulamayan işletmeler devlet tarafından kurulmalıdır.

*Özel teşebbüslere kredi sağlayacak bir Devlet Bankası oluşturulmalıdır.

*Dış rekabete dayanabilmek için sanayi, toplu ve bütün olarak ölçek ekonomiler dikkate alınarak kurulmalıdır.

*Yabancıların kurdukları tekellerden kaçınılmalıdır.

*Sanayinin teşviki ve millî bankaların kurulması sağlanmalıdır.

*Demiryolları bir yapım programına bağlanmalıdır.

*Emeği ile çalışanlara amele değil, işçi denmelidir.

*Kuruluşlara sendika hakkı tanınmalıdır.

İzmir İktisat Kongresi''nin oy birliği ile alınan kararları, Türkiye Cumhuriyeti''nin 1923-1929 dönemi ekonomi politikasına damgasını vurdu.

İkinci İzmir İktisat Kongresi 2-7 Kasım 1981 tarihinde gerçekleştirilmişti. Kongre''nin toplanması kararındaki asıl amaç, bir yandan Cumhuriyet''in kurucusu Büyük Atatürk''ü anmak, öte yandan da Türkiye''nin o gün hangi noktada bulunduğunu, geleceğinden ne beklediğini belirtecek görüşlerin ifade edilmesi için ortak bir zemin hazırlamaktadır. Bülent Ulusu''nun direktifi ile Başbakan Yardımcısı Turgut Özal''ın başkanlığında kurulan "İkinci İzmir İktisat Kongresi Tertip Komitesi" tarafından olgunlaştırılmıştır. Kongre''nin 10 yılda bir yapılması, ilerdeki ikinci 5 yıllık kalkınma planına ışık tutması ve bu planlara yön vermesi düşünülmüştür.

Üçüncü İzmir İktisat Kongresi 4-7 Haziran 1992 tarihleri arasında yapıldı. Kongrenin 1923 ve 1981 yıllarında yapılan İktisat Kongrelerinden iki temel farkı vardı. Bunlardan birincisi bu Kongre''nin uluslararası katılıma açık olması, ikincisi ise siyasi parti temsilcilerinin görüşlerini dile getirmelerine imkan veren bir değerlendirme ve sonuç paneli ile bitiyor olmasıdır.

Dördüncü İzmir İktisat Kongresi 5-9 Mayıs 2004 tarihlerinde Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı''nın koordinasyonunda gerçekleştirildi. Türkiye''nin uzun dönemde bilgi toplumuna dönüşmesi ve AB''ye üyelik perspektifi Kongre''nin ana temalarını oluşturmuştur. Bu kapsamda yüksek ve istikrarlı büyüme hızının sağlanmasını, girişimciliğin ve rekabet gücünün artırılmasını, bölgesel gelişme dinamiklerinin harekete geçirilmesini, gelir dağılımının iyileştirilmesini, yoksullukla mücadeleyi ve iyi yönetişimi hedefleyen çözüm önerileri ve stratejiler ortaya konmuştur.

İzmir İktisat Kongresi''nin temel amacı "ekonomik bağımsızlık" hedefiydi. 2023 Türkiye İktisat Tarihi Kongresi''nin aynı hedefleri taşıması ve Atatürk''ün öngördüğü hedeflerin üzerinde önemle durulması dileğiyle, 2023 Türkiye İktisat Tarihi Kongresi''ne katılacak bilim adamlarını saygı ve hürmetlerimizi sunuyoruz.